Hücreler tohuma tohumlar dişe...

Köpekbalığı, timsah ve kemirgenlerde dişler zarar gördüğü zaman yenileri büyüyor, hatta yetişkinlikte bile. Oysa insanın dökülen ya da çekilen dişleri yerine implant veyahut da diş protezi şart oluyor. İnsanda yetişkinlik döneminde dökülen dişlerin yerine yenileri gelmiyor. Fakat ender de olsa, bazı insanlarda yetişkinlik döneminde bile yeni diş veya dişler çıkabiliyor. Bunun nedeni henüz bilinmiyor. Berlin Teknik Üniversitesi’nden Roland Lauster’e göre insan çenesi aslında ömür boyu yeni dişlerin büyümesi için gerekli bilgilere sahip.
İkinci dişlerimiz oluştuğunda, çenemizin dış cilt tabakasında belli başlı öncü hücreler birikiyor. Bu hücreler yoğunlaşarak bir tür diş tohumu oluşturuyorlar. Bu diş tohumu uyarı maddeler sayesinde çeneyle etkileşime geçiyor ve diş gelişmeye başlıyor. Bu şekilde oluşan diş tomurcuğuyla, hücre türleri farklılaşarak diş minesi organına, diş kabarcığı ve diş kemerine dönüşür. Bu dokular zaman içinde değişerek tüm bir diş olarak gelişiyorlar. Hangi dişin kesici diş veya azı dişi olacağı bilgisiyse çene dokusundan geliyor. Sütdişlerinin düşmesinden sonra bu diş gelişimi insanda sadece bir kez yaşanıyor.
Bilim insanları, insanlarda üçüncü kez diş gelişimi sağlayabilmek için çene üzerinde çalışmalar yaptılar. Bu amaçta çekilen yirmilik dişin içindeki pulpa hücrelerini ayrıştırdılar. Ve özel bir yetiştirme yöntemiyle bu hücreleri, kök hücre evresine geri dönüştürdüler. Bu şekilde bir hidrojel besleyici madde içinde yoğunlaşan öncü hücreler oluştu. Bunlara bir tür diş tohumu denebilir. Bu hücre tohumu yirmi dört saat içinde 200-500 mikrometre büyüklüğünde bir diş kümesi olarak büyüdü. Araştırmacılar özel besleyici madde içinde yetiştirilen diş tohumunu test etmek için diş tohumlarını, dişetindeki hücrelerle birlikte yetiştirdiler. Sonuç olarak hücrelerin tıpkı normal diş oluşumunda olduğu gibi çeneyle etkileştiği ve diş gelişimini tetiklediği görüldü.
“Yani insan dişi en azından laboratuvarda yeniden büyüyebiliyor” diyor uzmanlar. Tüm bu işlemin çenede de gerçeğe dönüştüğünü diğer araştırma grupları, hayvan deneyleriyle kanıtladılar. Araştırmacılar çeneye aktarılan diş tohumunun gerçekten de tüm bir diş olarak büyüdüğünü söylüyorlar. Ancak diş tohumları embriyonik kök hücreleriyle oluşmuş. Bu hücreler etik açıdan tartışmalı olduğu için Berlinli araştırmacılar diş hücrelerinden yararlanmışlar. Ve tüm in-vitro deneyleri başarıyla sonuçlandıktan sonra şimdi sırada klinik öncesi deneyler var.
Derleyen: Nilgün Özbaşaran Dede
Regrowing Teeth, Informationsdienst Wissenschaft, 24.07.2019.