İnsanı yürüten ‘kozmik isyan’

Bilim insanları, yıldız patlamaları sebebiyle ortaya çıkan radyasyon dalgalanmasının, Dünya üzerinde yıldırımlara ve dolayısıyla orman yangınlarına neden olduğunu ve bunun da insan atalarını, dört ayaktan iki ayak üzerinde yürümeye evirmiş olabileceğini öne sürdü.

Diğer primatlar, dört ayak üzerinde etrafta dolaşırken, insan atalarının “ayağa kalkarak” iki ayak üzerinde yürümeye başlaması, hiç kuşkusuz evrimsel bir sıçramaydı. İki ayak üstünde yürüme, ön insandan bugüne türden türe devam edecekti.

Atalarımızın iki ayağı üzerinde dik durmasına neden olan şey ise tam bir muammaydı. Çeşitli öneriler sunuldu. Ancak şimdi, radikal bir öneride bulundu; ABD’li bilim insanları, kozmik bir müdahaleye işaret ederek ön insanların, patlayan yıldızlar sayesinde iki ayakları üzerinde yürümeye başlamış olabileceğini söylüyor.

7 milyon yıl önce
Araştırmacılara göre, Samanyolu’nun köşesinde bulunan bir dizi yıldız, 7 milyon yıl önce başlayan ve milyonlarca yıl daha devam eden kozmik bir “isyanda” patladı. Süpernova her yöne güçlü kozmik ışınlar fırlattı. Bu patlamalardan Dünya’ya gelen radyasyon, yaklaşık 2.6 milyon yıl önce zirveye ulaştı.

Bilim insanları, radyasyonun yükselişinin bir olaylar zincirini tetiklediğini savunuyorlar; kozmik ışınlar gezegene çarptığında atmosferi iyonlaştırdılar ve daha iletken hale getirdiler. Journal of Geology’de yayımlanan çalışmaya göre, bu durum, yıldırım çarpma sıklığını artırabilir, Afrika ormanlarında öfkeli yangınlara neden olabilir ve otlaklar oluşturabilirdi. Ardından ağaçların sayısı azaldıkça, eski atalarımız bu duruma adapte oldu ve kelimenin tam anlamıyla ayağa kalktılar. Bilim insanları bu fenomeni, kısaca bu şekilde açıklıyor.

Radyasyondan yıldırıma..
İnsan evriminin tarihinde dik yürüme, en az 6 milyon yıl öncesine ait bir “insana yakın” fosil olan Sahelanthropus›a dayandırılıyor. Geç miyosen dönemine ait bu fosil, paleoantropologlarca Çad’ın kuzeyindeki Djurab Çölü’ndeki zorlu çalışmalar sonrasında bulunmuştu. Bu fosil hem maymun hem de insan özelliklerine sahip antik bir türe işaret ediyordu.

Bilinen bir teori, o dönemde yaşanan iklim değişikliğinin manzarayı değiştirerek, bir zamanlar ağaçların durduğu yerde savanalar (otlaklar) oluşturmasıdır. Çalışmanın yazarlarından biri olan Kansas Üniversitesi’nden Adrian Melott, eski insan akrabalarının, herhangi bir süpernovanın etkileri ele alınmadan önce de dik durduğunu belirtti. Ancak şiddetli patlamaların halen bir rol oynadığına inanıyor. “Bipedalism daha önce başlamıştı, ancak bu patlamanın bunu hızlandırmış olabileceğini düşünüyoruz” dedi.

Bu yıldırımların, uzun zaman boyunca (insanların bir rolü olmadan önce) yangınların ana nedeni olarak düşünüldüğünü ve yangınlar sebebiyle birçok habitatın tahrip edilmesine neden olduğunu söyleyen Melott, “Ormanlar otlaklara dönüşünce dik durmanın avantajı olur. Bu sayede ağaçtan ağaca yürüyebilir ve yırtıcı hayvanlardan korunmak için uzun otların üzerinden bakabilirsiniz” ifadelerini kullandı.

Bilim insanlarının hesaplarına göre, Dünyadan yaklaşık 164 ışık yılı uzakta patladığı bilinen bir yıldızdan gelen kozmik ışınlar, atmosferin iyonlaşmasını 50 kat artırdı. Kozmik ışınlar, elektronları atomlardan ve havada çarptıkları moleküllerden çıkardıklarında atmosferi iyonize eder. Kozmik ışınlar normalde sadece atmosferin üst kısımlarını iyonize eder, ancak yakındaki süpernovalardan gelen güçlü ışınlar, atmosfere tamamen nüfuz ederek onu toprağa doğru iter.

Bilim insanları haklıysa, gelecekteki bir süpernova, Dünya üzerinde potansiyel olarak daha fazla orman yangınına neden olabilir. Ancak gezegenimiz şu an için güvenli görünüyor. Zira gelecek milyar yıllarda patlayacak en yakın yıldız, 642 ışık yılı uzaklıktaki Orion takımyıldızının en parlaklardan biri olan Betelgeuse.

Araştırmacılar, kozmik ışınlarının neden olduğu şimşekleri anlamak için daha fazla araştırmanın gerekli olduğunu kabul ediyorlar. Melott, “Şimşek-kozmik ışın bağlantısı yanlış çıkarsa, ortaya attığımız teori parçalanır” dedi.

Derleyen Batuhan Sarıca
https://www.theguardian.com/science/2019/may/28/exploding-stars-led-humans-walking-on-two-legs-study