Tespih taneleri her yerde

Necip Sarıcı da, tespih üzerine bir ansiklopedi olma niteliği taşıyan “Dua Taneleri” kitabıyla, bizi bu eller ve niyetler arasında dolaştırıyor, yüzyıllarca yıllık bir geçmişi, boncukların dünyasını önümüze seriyor. Kitap, tespihin yapıldığı maddelerden işlevine, farklı inançlardaki kullanımından edebiyattaki yerine, müze koleksiyonlarındaki ve Topkapı Müzesi’ndeki tespihlerden Anadolu tespihçiliğine kadar pek çok konuda bilgi veriyor. Tespihe hayat veren ustalar da unutulmuyor; Elazığlı Yusuf Özgen, Mahmut Özçay, Trabzonlu Hamdi Levent Seyhan, Erzurumlu Mehmed Efendi, Kastamonulu Ahmet Topaloğlu... Yüzyıllarca yıllık bir geçmişe sahip olan tespih, zümrütten, elmas, fildişi, geyik boynuzu, inci, abanoz, gülağacına kadar pek çok maddeden yapılıyor. Kuşkusuz bu maddelerin en makbullerinden biri, kökeni 320 milyon yıl önceye kadar uzanan kehribar. Kitapta tespihin dünden bugüne sosyolojik, psikolojik ve etnografik işlevleri de sıralanıyor:

“Çeşitli sergilemelerle, övünçle gösterilen bir koleksiyon malzemesidir. Aksesuvardır. Kulüp renkleri taşıdığında ‘taraftarlık’ simgesidir! Stres atmak için kullanılan kolay bir unsurdur. Meditasyon aracıdır. Parmaklar arasında çevrilince bir ‘külhanbeylik’ simgesidir! Alışkanlıkların terkinde (sigara gibi) beyni kendisine odaklayan alettir. Eziyeti kendi üzerine alarak, şiddetin dışa vurumunu önleyendir! Renk tutkunluğudur (kehribar ve sıkma’nın giderek koyulaşması gibi). Madde tutkunluğudur ki, en ziyade kehribarda bu aşk yaşanır. Kişilik simgesidir (bu kültürde olgunluğa erişenlerin çektiği tespih). Tarikat sembolüdür (Mevlevi, Bektaşi, Kadiri, Rufati vb’nin simgeleriyle süslü tespihler). Zikir aracıdır (binlik tespihi üç kez çekip, ölenin ruhuna dua etmek gibi). Evrad yani bir duayı belli sayıda tekrarlamak içindir. Esma çekmek (Allah’ın 99 güzel ismini anmak) içindir. Namaz tesbihi olarak, 33’er defa Sübhanallah, Allahüekber, Elhamdülillah demek içindir. Tespih ustasının çekim’idir (tespih yapımına ‘tespih çekmek’ denir)”.