Şizofreniye neden olan beyin salgısı bulundu

Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Albay Prof. Dr. Tayfun Uzbay ve ekibi şizofreni hastalığına “agmatin” adlı nörokimyasalın neden olabileceğini açıkladı. 19 Şubat tarihinde düzenlediği basın toplantısında TÜBİTAK ve GATA’nın desteği ile 5 yıl süren çalışmalarından elde ettikleri sonuçları açıklayan Uzbay, şizofreninin tanı ve tedavisinde önemli ipuçlarına eriştiklerini duyurdu.

GATA Ocak 2009 Haber Bülteni’nde, çalışmanın TÜBİTAK destekli olduğu ve patent alınmasının ardından araştırma sonuçlarının “European Neuropsychopharmacology ve Journal of Psychopharmacology" isimli dergilerde yayına kabul edildiği bildirildi.

Agmatin ve şizofreni ilişkisi

Uzm.Tbp.Yzb. Hakan Kayır, Doç. Dr. Gökhan Gökaltay ve Uzm. Dr. Murat Yıldırım ile birlikte 5 yıl süren çalışmalarında Uzbay, yüksek dozda agmatin verilen farelerde şizofreninin modellendiğini ve hastalığın tedavisinde kullanılan mevcut ilaçların bu modelde hiçbir şekilde iyileşmeyi sağlamadığı belirtti.

Genel popülasyonda görülme sıklığı %1 olan şizofreni, sinir hücrelerinin gelişim sürecinde bozukluk ile karakterize bir beyin hastalığıdır. Dünyada 60 milyon, ülkemizde yaklaşık 700 bin hasta bulunuyor. Şizofreni beynin “algı”, “düşünce” ve duygulanım” gibi neredeyse tüm fonksiyonlarında bozukluğa neden olarak karmaşık bir tablo ortaya koyar. Mevcut ilaç tedavilerinin radikal bir çözüm getirmemesi, ilaç yan etkilerinin sıklıkla tedaviyi bırakmayı veya değiştirmeyi gerektirecek ölçüde şiddetli olabilmesi tedavide yeni arayışları gündeme getiriyor. Daha etkili, yan etkileri daha hafif ve hasta tarafından daha kolay tolere edebilen ilaçlar üzerinde çalışmalar sürdürülüyor. Şizofreni nedeninin daha da netleştirilmesi ve tedavisine yönelik yeni ilaçların geliştirilmesi halen sinir bilimin en çok yatırım yapılan alanlarından birini oluşturuyor.

Nelerin patenti alındı?

• Agmatin deney hayvanlarında şizofreniye neden oldu. Bu daha etkili ilaç geliştirmede model olarak kullanılabilir; çünkü mevcut tedavide kullanılan ilaçlar bu modelde etkisiz oldu.

• Agmatinin beyinde fazla salıverilmesi şizofreniye neden olabilir. Kanda veya beyin omurilik sıvısında agmatini tayin edebilecek bir kit veya yöntem şizofreni erken tanısına ve tedavinin seyrini değerlendirmeye yardımcı olabilir.

• Doğrudan agmatin blokörü bir ilaç henüz yoktur ama geliştirilebilir.

• Agmatin sentezini bloke eden üç ilaç vardır. Bunlar tarımda parazit ve mantar öldürücü oalarak kullanılmaktadır ve şizofreni tedavisi için yararlı olabilir.

Agmatin ve bağımlılık

Psikofarmakoloji Derneği’nin 12-15 tarihlerinde İstanbul’da düzenlediği 3. Ulusal Psikofarmakoloji Kongresi’nde agmatin ve ruhsal hastalıklar üzerindeki etkisi konusunda yapılan çalışmalar dikkat çekti. Yapılan araştırmalar agmatinin madde bağımlılığı, şizofreni, depresyon, anksiyete bozuklukları gibi hastalıklarda önemli rol oynadığına dair bulgular ortaya koyuyor.

Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Feyza Arıcıoğlu, toplantıda agmatin molekülü ve psikiyatrideki önemine dikkat çekti. Agmatinin insan vücudunda çok yaygın bulunan bir madde olduğunu söyleyen Arıcıoğlu yaptıkları araştırmalarda, agmatinin sinir sistemindeki miktarını arttırarak morfin bağımlılığının tedavi edilebileceğini ve morfin yoksunluk semptomlarının neredeyse tümünün baskılanabileceğini gördüklerini belirtti. Bu çalışmayı Amerika’da Cornell ve Mississippi Üniversitesi’ndeki meslektaşlarıyla paylaşıp, geliştirme fırsatı bulduğunu söyleyen Arıcıoğlu, agmatinin pek çok patolojik ve fizyolojik olayda rol alabilen bir madde olduğunu, onu daha iyi tanımanın birçok hastalığı değerlendirmek ya da tedavi yaklaşımlarını gerçekleştirmek için önemli olabileceğini ortaya koyduklarını söyledi.