Gelecek araştırmacı gazeteciliğin

Ebu Garib skandalını ortaya çıkaran gazeteci Seymour Hersh’e göre, yazılı basının geleceği araştırmaya dayalı haberlerde. Perugia’da 1-5 Nisan günleri arasında düzenlenen Uluslararası Gazetecilik Festivali’ne katılan 72 yaşındaki Hersh, 1969 yılında da Vietnam’da öldürülen My Lai’nin dramatik öyküsünü ortaya çıkarmıştı. New Yorker yazarı Hersh, yazılı basının ölmeyeceğine inansa da “İnternet yayıncılığını dikkate alınca durum gerçekten de güç görünüyor ama bence gelecekte bizi hayatta tutacak araştırma haberleri olacak. Gazeteleri okuyucunun gözünde değerli kılan da bu” diyor.

- Yazılı basının öleceği yönündeki öngörüleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

HERSH - Buna inanmıyorum. Büyük gazetelerin uzun süre daha yaşayacaklarına inanıyorum. ABD’de Wall Street Journal ve New York Times hep var olacak.

Kapılarına kilit vurmak zorunda kalan yerel gazetelerin boşluğunu ise ya haftalık yayınlar ya da küçük boyutlu gündelik gazeteler dolduracak.

- ABD’de her gün bir gazete kapanıyor ya da iflas ettiğini açıklıyor.

- Ekonomik kriz gündemde. Reklam gelirleri neredeyse eridi gitti.

Günümüz gençlerinin alışkanlıkları değişti.

Ama sorun 40 yıl önce büyük holdinglerin, menfaatleri için medyada yatırım yapmalarıyla başladı aslında. Ama holding yöneticileri medyayı herhangi bir ticari ürün gibi görmekle yanlış bir adım attılar.

Yıllarca medya üzerinden kazandılar ve kâr ettiler, şimdi ise kriz nedeniyle kurtulmak istiyorlar. Bence gelinen noktada beklentileri değiştiren ve yeni bir gazete modeli yaratacak bir mantığa gereksinim var.

‘Basın Irak savaşıyla dibe vurdu’

- Gazetelerin içine girdiği kriz ve kaynak yetersizliği gerçekte basının elinde olması gereken iktidarı kontrol etme işlevini de krize sokmuyor mu?

Gazetelerin kendi çabalarıyla kurtulabilecekleri konusundaki görüş George Bush’un Saddam Hüseyin’in sahip olduğuna inandığı nükleer silahların bulunamaması ile çöktü. Halk hayal kırıklığına uğratıldı. Bush’un ne yapmaya çalıştığını keşfedemediğimiz için halkın gözünde saygınlığımızı ve inanılırlığımızı yitirdik. ABD’de sosyal bir devrim olacaksa basını hiç hesaba katmamalı bence. Okuyucuların tahmin ettiğinden de çok bürokrat ve bağımlıyız.

- Bir hayli acımasız ve umutsuz bir analiz.

ABD’de çok başarılı gazeteciler de var elbette. Ama ne yazık ki Amerikan basını son yıllarda görevini iyi yapmadı.

- Bir dönem araştırmacı gazeteciliğin altın yılları yaşandı.

Evet, bu Watergate skandalının yaşandığı dönem bence. O dönemde Times ile Washington Post arasında inanılmaz bir rekabet vardı. Herkes Woodward ve Bernstein olmak istiyordu.

Ayrıntılarını hiç araştırmadıkları haberler şişirdiler. Böylece okurun önünde inanılırlığımızı yitirdik. Irak savaşıyla parçalandık ve dibe vurduk. Başlangıç noktasına geldik yeniden.

Beyaz Saray’ın beslediği yenidoğanlar gibiydik.

- İyi bir gazete yapabilmenin ve krizden çıkmanın formülü nedir?

Meraklı, güvenilir, saydam ve dürüst olmak gerekli. Asla kestirme yollara sapmamalı. Bir haber kaynağı sizden yazmamanızı rica ettiği zaman, nasıl atlatırım da yazarım diye düşünmemeli. Gazeteci bir hata yaptığı zaman hatasının arkasında durabilmeli ve en hızlı biçimde düzeltmeli.

‘Gazetelerin okuyucu kitlesi 50’nin üzeri olacak’

- İyi bir röportaj nasıl yapılır?

Çok okumak gerekli, birçok insanla iletişim kurmalı, onlarca röportaj yapmalı, ayrıntılı not almalı ve yazacağın röportaja temel oluşturacak yüklü bir malzemeye sahip olmalısın. Anlaşılır olmak için yalın bir anlatım tercih edilmeli. Elinde olağanüstü bir konu varsa hiçbir şey söylememelisin, haberi tek başına konuşturmayı becermek önemli.

- Siz gazeteleri internette mi okuyorsunuz yoksa bayiden satın mı alıyorsunuz?

Önce internette okuyorum ama sonra elimde tutmak istediğim için dışarı çıkıp bayiden satın alıyorum. Yaşlı olduğum için gazeteyi hep tercih edeceğim. Oysa 27 yaşındaki oğlum bütün gün bilgisayarın önünde internette. Beş yıl içinde gazeteler bir tek 50’li ve 60’lı yaşlardaki okurlar için yayımlanacak. Umarım birileri en kısa sürede internet gazeteciliği üzerinden para kazanabilmenin yolunu bulur. Dünya gazetecilerinin araştırma haberlerini yayımlayan, dünyada okunan bir site hayal ediyorum. New Yorker web üzerinde ilginç bir habere yer verdiği zaman günde 100 bin okura ulaşıyor, birkaç haftada bu rakam birkaç milyon olabilir. Haber anında yayılıyor. Bir zamanlar bir haber yazıp da arkadaşlarımı arayıp okumalarını öğütlediğim dönemlerden çok farklı her şey.

‘Kurbağa’ Obama

- ABD Başkanı Obama hakkında ne düşünüyorsunuz?

Çok yakışıklı, kadınlar ona tapıyor. Afganistan konusunda izlediği politikadan hoşlanmasam da zaman tanımaktan yanayım. Bush’un siyaset sahnesinden çıktığı gece çok mutluydum. Uyumaya gittiğimde, güzel bir prensesle uyuduğumu düşündüm. Ama ertesi sabah uyandığımda prensesin aslında “kurbağa” olduğu gerçeğini fark ettim. Gazetecilerin Obama’ya hâlâ körlemesine âşık olduklarını düşünüyorum, ama her zaman iktidarda olanın büyüsüne kapılmadan kontrol altında tutmakta yarar var, derim. Çünkü Beyaz Saray en çok kullanabildiği basına sempati duyuyor. Obama yönetimi bu konuda çok başarılı!

- Son araştırmanızda size katkıda bulundular mı?

Benimle birçok konuda konuşmaktan kaçındılar, çok zekiler. Beyaz Saray’da başkanın yeterince mükemmel olmadığı izlenimi veren konular hoş karşılanmaz.

İtalyancadan çeviren: Aslı Kayabal

(La Repubblica, İtalya, 1 Nisan 2009)