Gazprom'dan Ukrayna ve AB'ye rest

Naftogaz Ukrainy CEO'su Oleg Dubina ile Rusya doğalgaz sevkiyatı karşılığında yapılacak ödemelere ilişkin dün Moskova'da yapılan çalışma toplantısının ardından, Gazprom Yönetim Kurulu Başkanı Alexei Miller bir açıklama yaptı. Miller, "Ukrayna'ya yönelik Rus doğalgazı sevkiyatı karşılığındaki ödemelerin Mayıs ayındaki durumunu çok vahim buluyoruz. Ukrayna'nın ödemelerinde bir aksaklık olması durumunda Gazprom'un yasal olarak yüzde 100 ön ödeme sistemine geçme hakkı bulunmaktadır" dedi.

Gazprom sözcüsü Sergei Kupriyanov ise, "Şu anda en kritik konu, Ukrayna'nın yeraltı depolarının yeniden dolması için gerekli gaz da dahil olmak üzere Rus doğalgazının karşılığının zamanında ve eksiksiz olarak ödenmesidir. Toplantı esnasında Gazprom'a verilen bilgi, Ukrayna şirketinin içinde bulunduğu mali darboğazı ve Ukrayna'nın Rus doğalgazı için ödeme yapma yetisine ilişkin kuşkuların haklılığını bir kez daha göstermektedir. Naftogaz Ukrainy Mayıs ayı faturasını ödemekte son derece büyük güçlük çekmektedir" açıklamasında bulundu.

Gazprom kanadından yapılan açıklamada, Gazprom'un Naftogaz Ukrainy ile ticari anlaşmalara dayalı bir çalışma ilişkisi içinde olan ticari bir şirket olduğu ve dolayısıyla bu anlaşmalar uyarınca hareket etmeye hakkı olduğunun unutulmaması gerektiği belirtildi. Bu durumun, Ukrayna'nın tedarik edilen doğalgazın karşılığını ödeyememesi halinde Gazprom'un otomatik olarak yüzde 100 ön ödeme gerekliliğini hayata geçireceği anlamına geldiği bildirilen açıklamada, şöyle denildi:

"Gazprom Grubu, Avrupa enerji güvenliği sorununun önemini tamamen kavramakta, başka bir krizin daha yaşanmaması için elinden gelen her şeyi yaparak azami iyi niyet göstermektedir. Bu yıl Gazprom Ukrayna'nın transit için peşin ödeme almasına izin vermiş, Ocak-Nisan arasında satın alınacak asgari doğal gaz miktarını öngören anlaşma hükümlerini ihlal etmesinden ötürü Naftogaz'a cezai yaptırım uygulamama kararı almıştır.

Bu nedenle Gazprom'un yanı sıra Avrupa'daki ortaklarının da Ukrayna şirketinin yaşadığı mali güçlüklerin önlenmesi konusuna özen göstermesi gerekmektedir. Rusya kaynaklı doğalgaz tedarikinin güvenilirliği ve Avrupa'nın enerji güvenliği söz konusu olduğundan, içinde bulunduğumuz durum gerek Rusya gerekse AB ve üye ülkeleri için endişe kaynağı olmalıdır. Geldiğimiz noktada, AB kurumlarının Ocak 2009'da Ukrayna'da yaşanan transit krizindeki tutumlarının aksine olası güçlüklerden sıyrılmaya çalışmaktansa sorumluluk üstleneceklerini umuyoruz. Bu sorunu çözmek için işbirliği arayışına girmemiz gerekmektedir."

Ukrayna sorunu nedeniyle yeni boru hatları kurulması konusuna da işaret edilen açıklamada, "Ukrayna'da yaşanan bu son kritik durum, doğalgaz transit hatlarının çeşitlendirilmesinin aciliyetini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Kuzey ve Güney Akım gibi yeni doğalgaz boru hatlarının inşası, transit risklerini gözle görünür biçimde azaltacak, söz konusu tüm taraflar (tedarikçiler, alıcılar ve nihai tüketiciler) açısından Rusya'nın güvenilir tedarikçi olma konumunu pekiştirecektir. AB, bu projelerin tamamlanmasını kolaylaştırmak için kararlı adımlar atmalıdır" denildi.


Borcunun üçte birini ödedi

Gazprom kanadından aktarılan bilgiye göre, Naftogaz Ukrainy, Nisan ayı için borçlandığı tutarın ancak üçte birini ödeyebilmişti. Ukrayna şirketinin tedarik edilen doğalgazın ederini tamamen ödeyebilmesine olanak sağlamak için Gazprom Grubu Ukrayna'dan doğalgaz transit geçişi için ek bir peşin ödeme yapmıştı. Söz konusu peşin ödeme tutarı, Ukrayna'nın Nisan faturası ederine karşılık geldi. Ocak ayında yapılan 1.7 milyar dolarlık peşin ödeme de göz önünde bulundurulduğunda, Gazprom 2009 yılı için Ukrayna'dan doğalgaz transit geçişi ücretinin tamamını ödemiş bulunuyor. Bu yıl için peşin ödeme üst sınırına ulaşıldı.

Rus kanadına göre, sorunu daha da çetrefilli kılan konu, Ocak-Nisan ayları arasında Ukrayna şirketinin yeraltı depolarından doğalgaz çekmek suretiyle ülkesindeki tüketicilere satın aldığından önemli oranda daha fazla gaz satması oldu. Piyasanın mevsimsel özelliklerinden ötürü doğalgaz tüketimi yaz aylarında düşeceğinden, Naftogaz Ukrainy'ye yapılan ödemeler de aynı oranda düşüş gösterecek. Naftogaz'ın geliri azalacak, giderleri ise artacak.


Kriz geliyorum diyor

Mevcut arzın yanı sıra, Naftogaz kışa hazırlık için yaklaşık 19 milyar metreküp doğalgaz satın alarak depolarını doldurmak zorunda kalacak. Bu doğalgaz ülke içi tüketimi karşılamanın yanı sıra Ukrayna'nın Rus doğalgazının Avrupa'ya transit geçişi zorunluluğunun yerine getirilmesi için de gerekli olacak.

Ukrayna yer altı depoları Ocak ayı başında o tarihlerde daha pahalı olan Rus doğalgazını asgari düzeyde alma yolunu seçtiğinden neredeyse boşalmış bulunuyor. Depoların yeniden doldurulması, önümüzdeki kış için gerek ülke içi tüketim gerekse Avrupa'ya yönelik doğalgaz transitinin güvence altına alınması için gerekli görülüyor.

Ukrayna'nın Rusya'dan Avrupa'ya doğalgaz transitinde neredeyse tekel konumunda olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Naftogaz'ın mali sorunlarının yankıları yalnızca Naftogaz ve hissedarlarının değil, Ukrayna devletinin ve tüm Avrupa'nın sorunu olacak.