Büyük güçler arasında çekişme artıyor

ABD’nin İran’la yapılan uluslararası nükleer anlaşmadan (JCPOA) çekilmesi ve bu ülkeye yönelik yeni yaptırımlar uygulamaya koymasının ardından ekonomik alanda büyük güçler arasında çekişme büyüyor. JCPOA’dan çekilme kararı ve yaptırımlar nedeniyle ABD’ye tepki gösteren Avrupa Birliği (AB), dün Sofya’da yapılan liderler zirvesinde anlaşmaya bağlılığını bir kez daha teyit etti. İran ile üç yıldır giderek artan ticaret hacmi riske giren AB, ABD’nin yaptırımlarını aşmanın yollarını araken Rusya ve Çin cephesinden de İran’la ilişkileri güçlendirme yönünde adımlar geliyor.

AB liderler zirvesi dün dönem başkanı Bulgaristan’ın evsahipliğinde Sofya’da düzenlendi. Balkan ülkeleri üzerindeki Rusya etkisini kırma çareleri arayan AB liderlerinin masasındaki en önemli gündem maddelerinden biri de ABD’nin JCPOA’dan çekilme kararına karşı izlenecek tutumdu. BM Güvenlik Konseyi’nin ABD hariç 4 daimi üyesinin (Britanya, Fransa, Rusya ve Çin) yanı sıra Almanya ve AB’nin de taraf olduğu JCPOA’ya ilişkin Almanya Başbakanı Angela Merkel, liderlerin “İran anlaşmasının mükemmel olmadığı ancak korunmasında ısrarcı olunması gerektiğinde” görüş birliğine vardığını açıkladı. Bölgesel gerilimlerde Batı için endişe kaynağı olan İran’ın balistik füze programının da Tahran’la müzakere edilmesini istediklerini belirtti.

Yaptırımları engelleme kararı

İran’la ticaret hacmi JCPOA’yla birlikte üç yıl içerisinde dörte katlanarak 30 milyar Avro seviyesine yükselen AB’nin tutumuna ilişkin bir açıklama da Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’dan geldi. Macron, “Ticaretimizi sürdürebilmek adına AB olarak anlaşmayı ayakta tutmak için çaba sarf ediyoruz” derken Merkel gibi, uzlaşının daha geniş bir çerçevede müzakereye taşınması isteklerini de sözlerine ekledi. AB uzmanlarının İran’ın petrol ve doğalgazını satabilmesi ve uluslararası bankacılık sistemine erişimi için dokuz başlık üzerinde çalışmalar sürdürdüğü bildirildi. Avrupa Konseyi Başkanı Jean- Claude Juncker zirvenin ardından yaptığı açıklamada AB’nin ABD yaptırımlarını engellemeye yönelik adımlarını bugünden itibaren başlatacağını duyurdu. Avrupa Birliği’nden çıkışa hazırlanan Londra’dan da anlaşmaya bağlılık açıklaması geldi.

‘Total giderse Çin hazır’

Bu arada AB’den yol haritası bekleyen Avrupa menşeli şirketler arasında İran pazarından çekilmeler yaşanıyor. Danimarkalı gemicilik şirketi Maersk, ABD yaptırımları nedeniyle İran’daki faaliyetlerini sonlandıracağını açıkladı. Öte yandan Fransız petrol devi Total’in de İran Güney Pars gaz projesindeki ortaklığını sonlandırabileceği belirtiliyor. İranlı yetkililer, projede yüzde 50.1 ortaklığı bulunan Total’in çekilmesi durumunda Çin’in enerji şirketi CNPC’nin devreye girmeye hazır olduğunu açıkladı.