Eğitimde kritik eşik: İlk 3 yaş

Engelli çocukların eğitim olanaklarının yetersizliği sıklıkla gündeme gelen ancak somut bir adım atılamayan konuların başında geliyor. Eğitimciler ve psikologlar, “Eğitime ne kadar erken başlanırsa çocukta o kadar ilerleme olur. Aksi halde geç verilen eğitimin bir faydası olmaz” görüşünde birleşiyor. Uzmanlar şunu da ekliyor: “Beyin gelişiminin hızlı olduğu ilk 3 yaş bu konuda en önemli zaman dilimidir. Bu yaşlarda mümkün olan en yoğun şekliyle eğitim almalıdırlar. ” 

Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği Yönetim Kurulu, “Eğitim her çocuğun hakkıdır” vurgusunu yapıyor. Engelli çocukların ise eğitim ihtiyaçlarının fazla olduğunu ve bu ihtiyaçları doğrultusunda desteklenmeleri gerektiği vurgulanıyor.

‘Eğitim yetersiz’

Açıklamada, beyin gelişiminin hızlı olduğu ilk 3 yaşın bu konuda en önemli zaman dilimi olduğuna dikkat çekiliyor. Devletin engelli çocuklara haftalık 2 saat şeklinde ödediği eğitim saatinin yetersizliği vurgulanan açıklamada,“Aslında erken dönemde bu çocuklara daha fazla bütçe ayırmak, ileri yıllarda oluşacak olacak masrafı da azaltacaktır. Devlet ödeneği az olunca, eğitim konusunda bilinçli olan aileler kendi imkânları konusunda çocuklarını desteklemeye çalışmaktadır. Bu durum özellikle maddi imkânı az olan aileleri çok zora sokmaktadır. Çocuğuna eğitim aldıramayan aileler de ciddi bir çöküntü yaşamaktadırlar” ifadelerine yer veriliyor.

Ötekileştirme sorunu

Toplum olarak son yıllarda ‘engelli’ konusunda artmış bir bilinçlilik düzeyinin olduğu ancak bunun yine de yetersiz kaldığını belirten Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği üyeleri, şöyle devam ediyor: “Bu konuda henüz kat etmemiz gereken daha uzun bir yol var. Çünkü artmış bu bilinç dışarıya, aşırı duyarlılık olarak ya ‘acıma duygusu’ ya da ‘kahramanlaştırma’ şeklinde yansıtılmaktadır. Oysa engelli birey, ihtiyacı olan desteği alarak toplumun bir üyesi haline gelir ve ‘normal’ bir birey gibi yaşama hakkına sahiptir. Babası ile parka giden engelli bir kızın geldiğini gören parktaki diğer çocuğun annesinin, çocuğun oyuncaklarını toplayarak uzaklaşması; yine bir kafede engelli çocuğu ile oturan bir annenin yanına gelip ‘bu çocuğun nesi var’ diye meraklı sorular sorması; pazarda bağıran engelli bir çocuğun annesine, ‘çocuğunuza eğitim verin, madem bu durumda, onu sokağa çıkarmayın’ diye söylenilmesi, bir kaynaştırma öğrencisi için diğer velilerin ‘çocuğumuzun eğitimini aksatır’ şeklindeki yaklaşımına, bir özel kreş öğretmeninin down sendromlu bir çocuğu ‘diğer çocuklara bulaşır düşüncesi ile kaydetmek istememesi’ toplum olarak sanılanın aksine henüz yeterince bilinçli olmadığımız ve engelliyi ötekileştirdiğimizin örnekleridir.”

‘İhtiyaçları karşılanmıyor’

Zihin engelliler öğretmeni Sami Urhan da “Ülkemizde engelli çocuklar birçok hakka sahip olarak gözüküyor, ancak uygulamada malesef yetersiz kalıyoruz’’ diyor. Tıbbı alanda da engel oranına bağlı maaş ödeme yapıldığını anımsatan Urhan, şöyle devam ediyor: “Bu ödeme yetersiz olduğu için kalan kısmını ailenin kendi imkânlarıyla karşıladığını ve çok fazla zorluk yaşadıklarını görebiliyoruz. Özellikle maddi durumu kötü olan engelli birey ve ailelerin en çok karşılaştığı problem prosedürlere takılması olarak görüyoruz. Bireylerin kullanımı için acil öneme sahip olan protez, bez gibi ihtiyaçları tam olarak karşılanmıyor. Kalan kısmını ise ailenin kendisi karşılamak zorunda kalıyor. Gereken prosedürler aşılsa da bu sefer sonuçlanması zaman alıyor.”

‘4 YAŞINA KADAR KONUŞAMADI’

Zihinsel engelli Samet Y.’nin annesi Fatma Y. oğlunun doğum sırasında yüzündeki kılcal damarların çatlamasıyla yüzünün yarısında leke oluştuğunu, Sturge Weber Sendromu teşhisi konulduğunu anlatıyor. Oğlunun 40 günlükken havale geçirdiğini söyleyen anne Fatma Y. şöyle devam ediyor: “Samet 40 günlükken havale geçirdi ve doktora gittiğimiz zaman bu durumun genetik olduğunu, ömür boyu böyle olacağını söyledi. Dört yaşına kadar konuşamadı ancak BAZADER’e geldiğimiz de eğitmenler gereken eğitimi vererek konuşma, okuma-yazma öğretti. Devletin eğitim imkânlarından yararlandık ancak bunlar yeterli değildi.”

'İmkânlar yetersiz’

Bakırköy Zihinsel Engellileri Eğitim Derneği (BAZADER) Başkanı Nurgen Eryavuz, zihinsel engelli çocukların durumunu anlatıyor. Zihinsel engelli çocukların tam gün eğitim alacağı okulların gerekli olduğu fakat devletin bu konudaki imkânının yeterli olmadığını belirten Eryavuz, “Erken yaşta eğitim ne kadar erken başlarsa o kadar iyi olur. Engelli çocukların eğitimi için ilk önce bireysel eğitim alması gerek, aksi halde çocuk için sıkıntı olur” diyor. Çocukların nasıl bir eğitim alacağı, nerede, hangi konuda eksiklikleri varsa ona göre eğitim almaları gerektiğini vurgulayan eğitimci Esra Türkmenlio ise şunları dile getiriyor:

“Zihinsel engelli çocukların ilk önce gelişim nörolojisinde teşhisi konuluyor ve bazı testlerden geçirildikten sonra nerede, ne kadar eksiği var, hangi durumda iyiyse ona göre eğitim planı yapılıyor. Eğitimlerde, çocuğun takvim yaşına göre değil zekâ yaşına göre eğitim veriliyor ve yaşam içerisinde öğrenmesi gerekenleri öğretiyoruz ve sosyal hayatta var olduklarını öğretmeye çalışıyoruz.”

Yarın: Engelli çocuğu olan aileler anlatıyor...