Suriye Bölgesi... Savaşın yorgun halkı Çerkesler

Suriye’de 2011 yılında başlayan, yaklaşık 470 bin insanın hayatını kaybetmesine ve 6 milyon insanın göç etmesine neden olan iç savaş, Suriye halkının büyük özverisi sonucunda sona yaklaştı. Ülkenin kozmopolit yapısı içerisinde bulunan Arap ve Kürt nüfusunun haricinde, Ermeni, Abhaz, Adige, Süryani, Dürzi ve Türkmen halkları da bu savaşta büyük yaralar aldı. Suriye devletinin İslami cihatçıları ülkeden süpürmek için başlattığı savaşa katılan birçok etnik grup bulunuyor. Bunların arasından Abhaz ve Adige (Çerkes) halkının yaşadıklarını “Suriye’de Yaşayan Abhaz-Adige Diasporası” adlı kitabında değerlendiren, Abhaz Diyasporası Antalya Temsilcisi ve Abhazyam.com Genel Yayın Sorumlusu Fatih Atan ile konuştuk.

Suriye’deki savaş, bölgede yaşayan Çerkesleri nasıl etkiledi?

Savaşın başlamasıyla birlikte özellikle İsrail’in desteğiyle İslami cihatçılar Golan bölgesinden ülkeye giriş yaptı. Halbuki, Golan bölgesi askerden arındırılmış bölgeydi. Dolayısıyla bu alanda Suriye ordusunun hiçbir varlığı bulunmuyordu. Cihatçılar, Golan bölgesine girince ilk iş bölgedeki Abhaz ve Adige köylerini işgal etmeye başladılar. Oradaki Abhaz köyleri 1967 savaşından sonra ABD’ye göç ettiği için bölgede bir-iki Abhaz köyü bulunuyordu. Bu köyler de savaşın başlamasıyla birlikte Şam’a göç etti. Golan tepelerindeki asıl ciddi hasarı Adigeler yaşadı. Köyleri ya işgal edildi ya da yıkıldı. Halk bölgeden göç etmek zorunda kaldı. Kuzeydeki Adige köyleri ise, ilk başta köylerini işgal eden cihatçı grupların içinde yer aldı. Fakat bu işgalci gruplar kendi köylerine zarar vermeye başlayınca, cihatçıların saflarına katılanlar da teröristlere karşı savaşmaya başladı. Bir bölümü de başkent Şam’a, Rusya’daki Kabardino bölgesine ve Türkiye’ye göç etti.

Suriye devleti ile bölgedeki Abhaz derneklerinin teması ne şekilde sürüyor? Suriye bölgede yaşayan Abhazları tanıyor mu? Savaş sürecinde bulunan Abhazlar Suriye devletinin yanında aktif olarak yer aldı mı?

Abhazlar 1967 savaşından bu yana Suriye devleti ile önemli ilişkiler içerisinde. Sadece etnik bir kimlik olmanın haricinde, Abhazlar ve Adigelerin devlet bürokrasisinde önemli bir yeri var. Hatta buna bir hafta önce hayatını kaybeden Hava Kuvvetleri Komutanları’ndan, Dr. Şeref Abaza’nın kardeşi Valid Abaza Marşan örnek gösterebiliriz. Kendisi bir savaş kahramanıydı. Sovyetler Birliği döneminde Suriye’deki MiG uçaklarını ilk kullanan kişi olarak da biliniyor. Korgeneral Valid Abaza Marşan, ciddi anlamda Suriye devletine destek veren bir isim. Kısacası bölgede yaşayan Abhazlar baba Esad döneminden beri Suriye devletine ciddi anlamda destek veren unsurlar. Örneğin Suriye istihbaratını kuranlar arasında da Abhazlar var. Osmanlı’dan bu yana Suriye’de Abhazlar her dönemde devlet içerisinde kadrolaştı.

Savaş sırasında dünyadaki Abhaz ve Adige örgütleri, bölgede bulunan soydaşlarına yardımda bulundu mu?

Bölgede bulunan Abhazların sayısı resmi olarak 1500 civarında deniyor. Fakat Suriye’den Abhazya’ya gidenler bölgede toplam 10-15 bin civarında olduklarını söylüyorlar. Savaş süresince madur durumda olan ve bölgeden çıkmak isteyenlere Abhazya Cumhuriyeti zaten kapılarını açtı. Abhaz kökenli birisi dünyanın neresinde yaşarsa yaşasın Abhazya Cumhuriyeti’nin doğal vatandaşı olarak görülüyor. Savaşın ilk başladığı dönemde iki parti halinde (2012-2013) Abhazya’ya göç yaşandı. Bu göç sırasında Abhazya Cumhuriyeti, Suriye Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu koordineli çalışarak bu sürecin sağlıklı ilerlemesini sağladı. Türkiye’deki Abhaz diyasporasının çok cüzi yardımları olduğunu belirtebilirim. Fakat Adige kökenliler içerisinde ciddi bir yardım kampanyası düzenlendi.