Soma AŞ’ye kıyak iddiası: 350 milyonluk vurdumduymazlık

Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), sermaye yapısı işçiler ve yöre halkına ait olan Kardemir AŞ’nin Zonguldak’taki Bağlık-İnağzı sahasının 36 yıllık rödovans ihalesinde“kamunun 350 milyon dolar zarara uğrayacağı uyarısına” karşın serbest piyasa koşulları gerekçesiyle ihaleyi 301 işçiye mezar olan maden ocağını da işleten Soma AŞ’ye verdi.

CHP Adana Milletvekili Turgay Develi, EÜAŞ’la ihalesiz satış yapan TTK’nin rekabet koşullarını gerekçe göstererek 350 milyon dolar zarar uyarısına karşın ihalenin Soma AŞ’ye verilmesini“Bu durum ya yöneticilerin beceriksizliği ya da Soma AŞ’yi korumak için 350 milyon dolar kamu zararına göz yumulmasıdır. Soma AŞ’ye kıyak geçilmiştir” diye değerlendirdi.

TBMM KİT Komisyonu’nda 2011 ve 2012 yılı bilançoları ibra edilmeyen TTK’nin 2011 yılında gerçekleştirdiği Zonguldak’taki Bağlık İnağzı sahasına ilişkin rödovans ihalesinde ilginç bir ayrıntı dikkat çekti. Sayıştay raporuna da yansıyan ihale kapsamında Bağlık-İnağzı sahasındaki 136 milyon ton taşkömürünün 36 yıllığına rödovans karşılığı verilmesine ilişkin Ekim 2011 tarihinde ihale işlemi gerçekleştirildi. İhaleye 6 şirket katılırken yapısı diğer şirketlerden farklı olan Kardemir AŞ de ihaleye dahil oldu. Hisseleri yöre halkı ve işçilere ait olan Kardemir AŞ TTK’ye ihalenin kendilerine verilmemesi halinde 350 milyon dolarlık bir kamu zararının oluşacağı, ileride onarılması ve çözümü daha karmaşık hukuki problemler ile karşılanılmaması, telafisi mümkün olmayan zararların oluşmaması için uyarıda bulundu.

Ancak TTK söz konusu uyarıyı serbest piyasa ve rekabet koşullarını ile söz konusu başvurunun hukuki bir geçerliliği olmadığı gerekçesiyle umursamadı. Yapılan ihaleyi 2 yıl etüt, 4 yıl hazırlık döneminin ardından 30 yılda 92 milyon ton kömür üretme taahhüdüyle Soma AŞ kazandı. Ancak Soma AŞ’nin hazırlık sürecini tamamlayarak üretime başlaması konusunda Sayıştay raporunda önemli tespitler yapıldı.

‘Hazırlıkların tamamlanması soru işareti’

Sayıştay raporunda, söz konusu sahanın etüt çalışmalarının ve proje hazırlanması süresinin sonuna yaklaşıldığını belirtilerek “Firma tarafından kalan sürede işletme projesinin hazırlanması ve 4 yıllık sürede, yılda 2 milyon tondan başlayarak kademeli olarak 3.3 milyon tona çıkacak üretim taahhütlerine yönelik hazırlıkların nasıl tamamlanacağı soru işareti yaratmaktadır” denildi. Buna göre Sayıştay, ihaleyi kazanan Soma AŞ’nin verdiği taahhütlerde bulunması konusunda sıkıntı yaşanabileceğine işaret ederken bu durumun diğer firmalara hukuki yollara başvurmalarının önünü açabileceği uyarısını yaptı.

‘Soma AŞ’nin taleplerine dikkat edilmeli’

Raporda, diğer firmaların TTK’ye karşı haksız rekabet gerekçesiyle haksız rekabet nedeniyle tazminat davaları açma olasılığı bulunduğu belirtildi. Raporda Soma AŞ’nin olası taleplerine karşı ihale şartlarına, şartname ve sözleşmelere aykırılık teşkil edebilecek, ihale tamamlandıktan sonra şartname ve sözleşmede değişiklik anlamına gelecek karar ve uygulamalardan kaçınılması gerektiği vurgulandı.

‘Ya beceriksizlik ya da koruma’

Kamu zararı uyarısı hukuki olmadığı gerekçesiyle umursamayan TTK’nin EÜAŞ’ye kömür satışının ihalesiz yapılmasına kamu yararı olduğu için vize verilmesi akılları karıştırdı. CHP’li Turgay Develi, EÜAŞ’ye istisnai bir karar çıkartılarak ihalesiz satış yapılırken 350 milyon dolar kamu zararı uyarısının dikkate alınmamasının çelişki olduğunu kaydetti. Develi, şunları dile getirdi:

“Rekabet koşulları varsa; bu hem EÜAŞ’ye hem de Kardemir’e de uygulanmalı. Birine uygularken neden diğerine uygulanmıyor. Bu ihale neden Soma AŞ’ye verildi? Bu durum ya yöneticilerin beceriksizliği ya da Soma AŞ’yi korumak için 350 milyon dolar kamu zararına göz yumulmasıdır. Ancak Soma AŞ’ye kıyak geçildiği çok açıktır.”