Adalet sistemine ‘çocuk’ ayarı

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın hazırladığı Ulusal Çocuk Hakları Strateji Belgesi ve Eylem Planı’nda, çocuk adalet sistemi ile ilgili önümüzdeki 4 yıl içinde yapılması planlanan önemli yasal düzenlemeler belirlendi. Buna göre, çocuğun cinsel istismarına ilişkin suçlarda, çocuğun yararı gözetilerek suçu işleyenin niteliğine göre ceza verilecek. Ensest, mevzuatta ayrı bir “suç türü” olarak düzenlenecek. Çocuk mahkemelerinde uzun tutukluluk sürelerine dikkat çekilen eylem planında, mahkemelerin sayı, altyapı ve insan kaynağı bakımından yetersiz olduğu kaydedildi. Yetişkin cezaevlerinde yetişkinlerle birlikte kalan çocuk çocuk sayısının Mayıs 2013 itibarıyla 1085 olduğuna dikkat çekildi.

2013-2017 eylem planın ayrıntıları şöyle:

Ensest ayrı bir suç olarak düzenlenecek: Çocuğun cinsel istismarına ilişkin suçlarda, çocuğun yararı gözetilerek suçu işleyenin niteliğine göre ceza verilecek. Ensest, mevzuatta ayrı bir suç türü olarak düzenlenecek. Çocuğun cinsel istismarı ve çocuğa karşı şiddet suçlarının tekrarlanması riskini önleme ve asgariye indirmek üzere caydırıcı yaptırım ve müdahale programları geliştirilecek.

Adalet sistemi eleştirisi: Çocuk yargılama süreleri çocuk mahkemeleri için 414 gün, çocuk ağır ceza mahkemeleri için 502 gün olup, yargılama süresinin uzunluğunun sonucu olarak tutuklu çocuk, hükümlü çocuktan fazladır. Türkiye’deki tutuklu çocuk Mayıs 2013 itibarıyla 1354, hükümlü çocuk ise 429’dur. Çocuk mahkemelerinin sayı, altyapı ve insan kaynağı bakımından yetersizliği bu sorunun temel kaynağıdır. Bu nedenle çocuk mahkemelerinin sayısının kapasitesinin artırılması gerektiği önemini korumaktadır.

Mağduriyet sonrası rehabilitasyon yok: 2012’de muayene edilen cinsel istismar mağduru 18 altı çocuk sayısı yaklaşık 3000. 5 yıllık süre içinde ise ensest oranı yüzde 7.3’tür. 2012’de ensestin 300-350 olduğu tahmin edilmektedir. İstismar mağduru çocuk ve ailesinin adi süreç sonrasında uzun süreli rehabilitasyon ve destek hizmete ihtiyaç duyacağı kesindir. Ancak ülkemizde istismar mağduru çocuk ve ailesini, adli süreçten sonra izlemek ve onlara yönelik uzun süreli rehabilitasyon hizmeti sağlamak yönünde kurumsal bir bakış açısı ve bu görevin direkt olarak verildiği bir hizmet modeli yoktur.

Okullara cinsel sağlık eğitim programları: Eğitim kurumlarında uygulanmak üzere önleyici ve bilgilendirici cinsel sağlık eğitim programları geliştirilecek ve yaygınlaştırılacak. Çocukların riskli ve tehlikeli durumlardan kendilerini nasıl koruyacakları ve ailelerin bu konuda neler yapmaları gerektiğine dair eğitim programları düzenlenecek.

Cinsel istismar mağduru çocuk ve ailesi takip edilecek: Cinsel istismar mağduru çocuk ve ailesi olmak üzere ihmal ve istismar mağdurlarına yönelik ücretsiz psikososyal destek ve rehabilitasyon hizmetinin verildiği, mağdur ve ailesinin düzenli takip edildiği ve sektörler arası işbirliği ile hizmet veren özel birimler oluşturulacak.

Çocuk işçiler izlenecek: Çalışan çocukların fiziksel psikolojik ve sosyal gelişimlerinin ve çalışma koşullarının izlenmesi ve mevzuat uyarınca haklarının korunabilmesi için takip sistemi kurulacak. Bu kapsamda illerde “Çocuk İşçiliği İzleme Birimleri” oluşturulacak.

Çocuğa cinsel şiddet suçu sicil kaydında aranacak: Çocuklarla ya da çocuklar için çalışan, onlarla aynı ortamda bulunacak personelin seçiminde, çocuklara karşı şiddet, bilhassa cinsel şiddet suçları, sicil kaydında aranacak. Bu hususta zamanaşımının geçerli olmaması çocuğun cinsel istismarıyla ilgili herhangi bir suça bulaşmış kişilerin bu tür meslek ya da gönüllü faaliyetlere alınmasının yasaklanması için gerekli düzenlemeler yapılacak.