Kurtuluş ve kuruluş yıllarında bir yandan Anadolu’yu kasıp kavuran sıtma, trahom, frengi, kolera, verem gibi hastalıklarla mücadele ederken bir yandan da bağımsızlık savaşına aktif olarak katılmış, en ön safta destek olmuşlardır.

Yakın bir zamanda üniversite giriş sınav sonuçları açıklandı. Hemen hemen her yıl olduğu gibi bu yılda yine en başarılı, en disiplinli, en hırslı, genellikle orta sınıf ailelere mensup gençler tıp fakültelerini tercih etti. İş garantisi, toplumsal saygınlık, sınıf atlama kaygısı ve idealleri için meslek tercihine yönelmiş olan bu gençler, uzun ve meşakkatli bir eğitim süreci sonrasında Anadolu’nun en ücra köşelerinde zorunlu hizmet yapacaklar. Günaşırı nöbetlerde bir maden işçisi kadar ağır fiziki koşullarda çalışacaklar. Bir din adamı gibi hasta ve yakınlarına manevi destek olacak, bir bilim insanı gibi laboratuvarlarda gecesini gündüzüne katacak, teknolojik gelişmeleri yakından takip ederek sürekli kendilerini geliştirerek okuyup araştıracak ve hayatları boyu tamamlayıcı, kolaylaştırıcı ve sabırlı olacaklar.
Sorunları ötelemeksizin hızlı ve yerinde çözüm üreten, doğumdan ölüme kadar insan hayatına doğrudan etki eden zannedersem başkaca bir meslek grubu yoktur. Böylesine çalışkan, disiplinli ve insan odaklı bir meslek grubunun da doğal olarak ülkemiz sorunlarına sesiz kalması düşünülemez. Türk siyasi hayatında çok önemli görevlerde bulunan hekimler Milli Mücadele yıllarından günümüze kadar vatan savunması ve Cumhuriyet devrimlerinin yerleşmesinde çok önemli katkı yapmışlardır.

Tıbbiyeli Hikmet
Kurtuluş ve kuruluş yıllarında bir yandan Anadolu’yu kasıp kavuran sıtma, trahom, frengi, kolera, verem gibi hastalıklarla mücadele ederken bir yandan da bağımsızlık savaşına aktif olarak katılmış, en ön safda destek olmuşlardır. Kurtuluş Savaşı’nın en çetin dönemlerinde ve devrimlerin inşasında ilerici, akılcı ve yurtsever tutumları ile Atatürk’ün yanında yer edinmişlerdir.
Milli Mücadele tarihinde doktorların en bilineni kuşkusuz Tıbbiyeli Hikmet’tir. 1919 yılında Sivas Kongresi’ne tıp öğrencisi olarak katılan Hikmet Bey bütün derneklerin “Rumeli ve Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’’ adıyla, tek çatı altında toplanmasını öneren kişidir. Sivas Kongresi’nde ABD ve İngiltere mandacılığı talep edildiğinde, öfkesini dile getirmiş ve çok sert tepki göstermiştir. Mustafa Kemal’in de bulunduğu özel bir sohbet ortamında yüksek sesle tarihe geçecek aşağıdaki sözleri ifade etmiştir; “Beyler, delege bulunduğum tıbbiyeliler beni buraya bağımsızlık yolundaki çalışmalara katılmak üzere gönderdiler. Mandayı kabul edemeyiz. Eğer manda fikrini kabul edecek olanlar varsa bunları şiddetle reddeder ve kınarız.’’ “Paşam siz de manda fikrini kabul ederseniz sizi de reddederiz. “Devamında büyük bir cesaretle “Mustafa Kemal’i vatan kurtarıcısı olarak değil, vatan batırıcısı olarak adlandırır ve lanetleriz’’ demiştir. Odada bulunan herkes bu cüret ve cesaret karşısında Mustafa Kemal’in tepkisini merak etmiştir. Mustafa Kemal Paşa tıbbiyeli gence, “Evlat içiniz rahat olsun, biz azınlıkta kalsak dahi mandayı kabul etmeyeceğiz. Parolamız tektir ve değişmez: “Ya İstiklal, Ya Ölüm!’’ der.

Reşit Galip
Bir diğer Milli Mücadele kahramanı Dr. Reşit Galip’tir. Öğrencilik yıllarında gönüllü olarak gittiği Balkan Savaşı’nda yaralanmış, ardından Birinci Dünya Savaşı’na katılmış, Kurtuluş Savaşı’nda köylerde Milli Mücadele propagandası yapmak için örgüt kurmuş, yiğit bir devrimcidir. “Üniversite Reformu”nun kurucusu ve andımızın yazarı Dr. Reşit Galip, karakteri ve devrimciliğinden ödün vermeyen bir hekimdir. Atatürk’ün sofrasında Reşit Galip söz alarak, Milli Eğitim Bakanı Esat Bey’i eleştiri ve gericilikle suçlar. Atatürk, Bakanı’nı zor durumda bırakan bu çıkıştan hoşlanmaz ve “Yoruldunuz, buyurun biraz istirahat edin’’ diyerek kibarca Reşit Galip’in sofradan ayrılmasını ister. Bununla birlikte genç devrimcinin yılmaya niyeti yoktur. “Burası sizin değil, milletin sofrasıdır. Milletin işlerini görüşüyoruz. Burada oturmak sizin kadar, benim de hakkımdır’’ der. Ortalık buz gibi olur ve Atatürk yanındakilere dönüp “Öyleyse biz kalkalım’’ der. Sofradaki heyet Reşit Galip’i orada bırakıp çıkarlar. 1932 yılında Atatürk’ün ricasıyla Milli Eğitim Bakanı olan Dr. Reşit Galip açık sözlülüğü ve devrimci kişiliğinden hayatı boyunca asla taviz vermemiştir.

Refik Saydam, Tevfik Rüştü Aras
1919’da Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıkan Dr. Refik Saydam; Erzurum’da Mustafa Kemal’in istifasından sonra tereddütsüz mesleğinden ayrılarak Milli Mücadele’ye katılmış, 1920’de TBMM’ye girmiş, Atatürk’ün yanından hiç ayrılmamış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanı olmuştur. Sağlık hizmetlerinin yaygınlaşmasında ve halka ulaştırılmasında etkin görevler üslenmiş, bulaşıcı hastalıklarla etkin mücadele ederek Numune Hastanelerinin ve Verem Savaş Dispanserlerinin yurt genelinde kurulmasında görev üslenmiş büyük bir halkçıdır.
Atatürk’ün yakın çalışma arkadaşlarında Dr. Tevfik Rüştü Aras, Atatürk’ün ölümüne kadar Türkiye tarihinin en uzun Dışişleri Bakanı’dır. Dr. Tevfik Rüştü Bey 1907 yılında Mustafa Kemal ile sohbeti sonrası İttihat ve Terakki Partisi’nde politikaya girmiş, dönemin birçok politikacısı gibi İttihatçı olduğu için tutuklanmış, Bekirağa Bölüğü’ne gönderilmiştir. Milletvekilliği döneminde İstiklal Mahkemeleri’nin kurulmasında görev almış, Atatürk’ün akıldaşlığından ve yoldaşlığından asla taviz vermemiştir.

Rasim Ferit Talay
Dr. Rasim Ferit Talay Atatürk’ün çok güvendiği, en yakın gördüğü, en çok haberleştiği arkadaşıdır. Milli Mücadele yıllarında şifreli yazışmalarını Dr. Rasim Ferit Talay üzerinden göndermiştir. Suriye cephesinden dönerken Vahdettin’e yazdığı bakanlık talebini onun üzerinden iletmiştir. Mustafa Kemal 13 Kasım 1918’de işgal altındaki İstanbul’a vardığı zaman kendini karşılamaya gelen tek kişi Dr. Rasim Ferit Talay ve yaveri Cevat Abbas’a dönerek “Geldikleri gibi giderler’’ demiştir. Sabiha Sultan’la evlilik fikrini dahi soracak kadar yakın bulduğu arkadaşı Dr. Rasim Ferit Talay bu konudaki düşüncesini açıkça ifade ederek “Eğer bir sultanla evlenirsen eleştirdiğin Enver Paşa’ya benzersin’’ diyecek kadar Mustafa Kemal Atatürk’e yakındır.
Mesleki eğitimleri gereği daima kolaylaştırıcı, sabırlı ve tamamlayıcı olmuş, liderlik iddiasından uzak durmuş hekimler; gerektiğinde Dr. Reşit Galip gibi devrimci, gerektiğinde Dr. Tevfik Rüştü Aras gibi akıldaş, gerektiğinde Dr. Refik Saydam gibi halkçı, gerektiğinde Dr. Rasim Talay gibi sırdaş, gerektiğinde tıbbiyeli Hikmet gibi antiempeyalisttir. Bir hekim şövenizmi içinde değilim fakat gazetecilerden, siyaset bilimcilerden, iktisatçılardan, askerlerden, mühendis ve hukukçulardan hatta mesleksizlerden dahi parti liderleri olmuştur, ama bir iki marjinal siyasi parti başkalığından öte hiçbir doktorun 1. adam olduğuna rastlanmamıştır.
Çalışkan, hırslı, disiplinli ve doğrudan insan ilişkilerinin içinde olmalarına rağmen siyasi parti liderliğine doktorlar niyet etmemiştir. Hatta kurucusu oldukları İttihat ve Terakki Partisi’nde dahi liderliğe teşebbüs etmemişlerdir. Hekimler arasında belediye başkanları, milletvekilleri, il başkanları olmuştur, ama parti genel başkanı olmamıştır. Bugünün koşullarında da böyle bir durum Anadolu gezileri yapmalarına, son yerel seçim başarısına katkı sunmalarına rağmen söz konusu değildir.

Bülent Kerimoğlu
Bakırköy Belediye Başkanı