PENCERE

İLHAN SELÇUK

Rahim Atar, \t\t\tToprak Yutar...

Osmanlı’da padişahın kardeşlerini boğdurması yasaya dayanırdı; daha başka deyişle yasaldı.

Fatih Kanunnamesi der ki:

“Her kimesneye evladımdan saltanat müyesser ola (nasip ola) karındaşların (kardeşlerin) nizam-ı âlem için katletmek vaciptir.”

‘Nizam-ı âlem’ dünya düzeni demektir; bugün de ‘Yeni Dünya Düzeni’ yok mu!..

Osmanlı devletinde padişahın kardeşlerini boğ­durması yasaldı; ama, kız kardeşler tahta geçeme­yecekleri için paçayı kurtarıyorlardı.

Yasa, kimi zaman cinayeti bile meşrulaştırabilir; bu nedenle insanlık ‘kanun devleti’nden ‘hukuk devleti’ne geçmek zorunda kaldı.

*

İkinci Abdülhamit demiş ki:

“Rahim atar, toprak yutar.”

Büyük laf!..

Sultan, Mithat Paşa davasına tanık bulmak için ötekine berikine işkence yaptırır, ‘bizzat’ izlermiş. Padişah Abdülaziz’in mabeyincisi Fahri Bey iş­kenceye dayanamayıp yere yığılınca, Abdülhamit omuz silkmiş:

“Adam sen de!..” demiş, “Rahim atar, toprak yutar!..”

İşkence, hem Avrupa’da hem Osmanlı’da dev­let göreneğinden sayılırdı; ancak, Batı’da iyi kötü bu işin önüne geçildi; bizde sürüyor.

*

Tarihimizde Mithat Paşa’nın yargılanması ünlü­dür. Abdülhamit, Osmanlı’nın başına ilk kez ana­yasa belasını saran bu ünlü devlet adamının hesa­bını görmek istiyordu. Yıldız Köşkü bahçesinde Malta Karakolu yanına birkaç yüz kişilik bir çadır kurduruldu.

Mahkeme salonu çadırdı.

Yargılama sözde açıktı ve çadıra giriş kartların­da şöyle yazılıydı:

“Malta Karakolhanesi’ndeki mahkemenin seyir ve temaşasının mezuniyetini havi duhuliye bileti­dir.”

Tiyatro ya da sirk bileti gibi!..

İstanbul’da yabancı elçiler, Mithat Paşa’yı kurtar­mak için çaba göstermişler.

Aradan kaç yıl geçti?..

Bugün Türkiye’nin Avrupa karşısındaki durumun­da bir değişiklik var mı?..

Hükümetler gelip gidiyor, seçim üstüne seçim yapılıyor, tellaklar değişiyor, hamamın kubbesinde işkence feryatları yankılanıyor.

*

Halet Efendi, İkinci Mahmut döneminin en il­ginç kişilerinden biri!.. Rüşveti ve haracı alışkanlı­ğa dönüştürmüş bu zalime ilişkin çok öykü anlatı­lır. Efendi sonunda Konya’ya sürülüp idam edilmiş, ama tüm yaşamında çok can yakmış, çoğu kişiyi tahtalı köye yollamış...

O yıllarda Ortaköy’de halk arasında bir kargaşa çıkmış; çoğu kişi yaralanmış; Vükela Meclisi (Ba­kanlar Kurulu) toplanmış; önlem alınacak...

Halet Efendi demiş ki:

- Âleme ibret olsun diye Ortaköy’de köşede dükkânı bulunan Yahudi berber asılsın!.

Vükeladan biri:

- Aman efendimiz, o benim berberimdir. Halet Efendi:

- İlle de o berber şart değil ya!.. Onun yanında­ki asılsa da olur.

Geçen yüzyıl başında yaşanmış bu olay!.. O sı­rada Fransız Devrimi gerçekleşiyor, Avrupa’ya ‘Ay­dınlanma Çağı’nın ışıkları yansıyor.

Türkiye’de bugün yaşadıklarımızı, gelecek yüz­yılın kuşakları ibret ve dehşetle birbirlerine anlata­caklar; 20’nci yüzyıldan 21’inci yüzyıla bırakacağı­mız mirasta nice çarpıcı öykü var.

(12 Nisan 1997 tarihli yazısı)