'Karadeniz Vapuru'muz...

14 Temmuz 2011 Perşembe
\n

Cumhuriyetin 3’üncü yılında Türkiye’yi Avrupa’ya tanıtan sergi gemimiz 1951’de yok edildi

\n\n\n\n\n

Filistinlilere yardım götürürken İsrail baskınıyla durdurulanMavi Marmaragemisi ülke gündemindeydi... Trabzonlu mimar dostum Bekir Gerçekten aldığım bir e-postayı gururla okumuştum.

\n

THYnin başarılı yayını Skylifeın Şubat 2007 sayısında Lemi Özgenin kaleme aldığı yazı, Karadeniz Vapurunun belgeselini anlatıyordu. Cumhuriyetin ilanından 3 yıl sonra devrimi dünyaya tanıtmayı amaçlayan yüzer sergi12 ülkede 16 kenti ziyaret etmişti.

\n

Barselona, Le Havre, Londra, Amsterdam, Hamburg, Stockholm, Helsinki, Leningrad, Danzig, Gdynia, Kopenhagen, Anvers, Marsilya, Cenova, Napoli gibi büyük limanlarda gemimizi gezmek isteyenlere kabul törenleri (resepsiyonlar) düzenlenmiş, gemideki Riyaset-i Cumhur Orkestrasıkonserler vermişti 12 Haziran 1926da İstanbuldan hareketle 86 günde 10 bin mil yol katedilerek 5 Eylülde geri dönülmüştü.

\n

Cumhuriyeti tanıtmayı amaçlayan geminin yolcuları arasında 3üncü Cumhurbaşkanı Celal Bayarın oğlu Refi Bayar, Anadolu Ajansının kurucularından şair Kemalettin Kamu, İstiklal Marşının bestecisi Zeki Üngör, ilk Türk kadın gazetecilerden Bedia Arseven, ilk Türk kadın milletvekillerinden Mebrure Gönenç ve şair Orhan Veli Kanıkın babası müzisyen Veli Kanık gibi isimler de yer almıştı...

\n

Atatürk, geminin hatıra defterine şunları yazmıştı: Sergi, başarıya ulaşmış bir eserdir. Bende gayet iyi izlenimler meydana getirdi. Sunuş tarzı çok iyidir. Hazırlayıcısını takdir ve tebrik ederim.

\n

Marsilya’daki şaşkınlık

\n

Bu heyecanla ziyaret edilen limanlardan örneğin Marsilyada yaşananlar, genç Türkiye Cumhuriyetinin bin bir fedakârlıkla Avrupaya yolladığı sergi gemisinin öyküsünü anlatan Karadeniz: Seyr-i Türkiye belgeselinde de çok özel anılarıyla yer alıyor

\n

Marsilya Limanı kentin ileri gelenlerinin akınına uğramıştı. Gemimiz Şehir Bandosuyla karşılanmış; Fransızlar bayrağımızı selamlarken güverteden kendilerine bakan Türklerin giysilerine ise hayret etmişlerdi. Erkekler koyu renk takım elbise, beyaz gömlekler giymiş ve çoğu zarif bir iğneyle süslenmiş boyunbağları takmışlardı. Kadınlar ise erkeklerden daha şıklardı.

\n

Gemi uzun ve neşeli tek bir düdük ile Marsilyalıları selamlıyor; bir subayımız Fransızları sergi salonuna götürüyor; herkes hayranlıkla Türk mavisi sırlı Kütahya çinilerine; bin bir nakış ve renkli Osmanlı, Yörük, Selçuklu ve Acem halılarına; yeşim, yakut, firuze gibi değerli taşlarla süslenmiş, tamamıyla elle yapılmış çeşmibülbül, laledan, gülabdan gibi cam ürünlerine bakıyordu...

\n

‘Seyr-i Türkiye’

\n

Lemi Özgen diyor ki: Garanti Bankasının bünyesindeki Osmanlı Bankası Müzesinde Türkiyeninkendini tanıtma çabasına farklı bir bakış açısı getiren iki önemli proje sergileniyor. Biri Karadeniz: Seyr-i Türkiyebelgeseli; ötekisi, yani Ulusu Tasarlamak: 1920ler ve 30larda Avrupa Devletlerisergisi ise Karadeniz gemisinin rotasındaki Avrupa ülkelerinde, o dönemdeki siyasi rejimleri gösteriyor.

\n

Garanti Bankasıyla birlikte belgeselin destekleyicisi (sponsor) Netherlands Culture Fundun çalışmalarında, araştırmacı Eray Ergeç gazete arşivlerini tararken 1926da Amsterdama gelen bir Türk sergi gemisinin haberini görmüş. Bu pek bilinmeyen tarihi olayın belgelenmesine Ankara Üniversitesinden Prof. Dr. Bülent Çaplı da katılmış. İki yıl sonra Karadeniz gemisinin Avrupa limanlarındaki ziyaretlerini gösteren görüntü, fotoğraf ve belgelere ulaşılmış.

\n

Genel koordinatörlüğünü Gülay Orhanın üstlendiği belgeselin senaryosu, Tannur Arat ve Nedim Olgun tarafından kaleme alınırken seyir defteribölümleri Kaptan Süreyya Gürsu, Celal Esat Arseven ve Orhan Kızıldemirin anılarından derlenerek hazırlanmış. Emre Irmakın özgün müziklerini bestelediği belgeselin yönetmeni ise Soner Sevgili...

\n

... Ve geminin ‘akıbeti’

\n

Karadeniz Gemisi Avrupa yolculuğu öncesinde Haliçte üç ay bakıma alınır. Henüz üç yaşındaki Türkiye Cumhuriyeti milletvekillerinin buna kaynak bulmak için nasıl çırpındıklarını insan ibret ve gururla izliyor.

\n

Projeyi yaratan Atatürkün daha yedi yıl önce, 19 Mayıs 1919da ülkeyi kurtarmak için Samsuna benzer bir vapurla ulaştığı düşünüldüğünde ise Karadeniz Vapuru ulusal bir duygunun simgesine dönüşüyor...

\n

Geminin akıbetine gelince... 46 yıl iç yolcu taşımaya devam eden Karadeniz, 50li yıllarda, ticaret filomuzun yeni satın alınan gemilerle takviye edilmeye başlanması üzerine, 1951de kadro dışı bırakılarak bağlanır... sonra da sökülmek üzere satılır.

\n

Keşke Seyr-i Türkiye belgeseli, o talihsiz satıştan önce hazırlanıp yetkililere gösterilebilseydi... Cumhuriyeti tanıtan ilk müzemize bu vefasızlık yapılabilir miydi?

\n

\n\n



Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları


Günün Köşe Yazıları