Türkiye'de Muhafazakârlık Neden Hiç Değişmiyor?

14 Ekim 2012 Pazar
\n

\n

Batılı bir diplomat, yıllar önce bana Türkiyeye gelirken merkezden aldığı talimatın Her şeyi olduğu gibi muhafaza et/Keep it as it is!doğrultusunda olduğunu söylemişti.\n

\n

Bahsedilen Türkiye, Soğuk SavaşTürkiyesiydi ancak Türkiye Değerler Araştırmasının mimarı Prof. Yılmaz Esmerin yorumlarını okurken o sözleri bir kez daha anımsadım. \n

\n

Vatandan Mine Şenocaklıya konuşan (8-9 Ekim) Prof. Esmer; 22 yıldır yürüttüğü araştırma için; 22 yıl önce Türkiye ne kadar muhafazakârsa, bugün de o kadar muhafazakâr. 22 yılda benim en çok dikkatimi çeken Türkiyede değerler açısından çok az şeyin değişmesidiyor. \n

\n

Yapılan her değerler araştırmasındaTürkiye biliyorsunuz sapına dek sağcı ve dindar, muhafazakâr bir ülke çıkıyor. Muhafazakârlık ölçümlerinde oynamalar yıldan yıla belli belirsiz. Araştırmayı yöneten Esmer de bu nedenle -özetle-Bir ülke bu kadar mı değişmez?sorusunu yöneltiyor. \n

\n

22 yıl içinde dünyada ve Türkiyede inanılmaz teknolojik değişimler, devrim diyebileceğimiz gelişmeler oldu diyor Prof. Esmer söz konusu söyleşide: Onun yanında çok önemli, baş döndürücü ekonomik gelişmeler oldu. Dünyanın ekonomik merkezi Çine, Uzakdoğuya kaydı. Siyasal olarak da çok değişim yaşandı. Biz Türkiyede 1990da başladık bu araştırmaya, tam Sovyetlerin çözülme yılıydı. 1989’da Berlin Duvarı yıkıldı, onu izleyen 1-2 yıl içinde bütün o Sovyet Bloku çözüldü. Şimdi bu kadar değişimin ortasında, mesela Türklerin kadına bakışı değişmedi. Birbirlerine güvenmeme durumu değişmedi. Muhafazakârlığı, dindarlığı değişmedi.\n

\n

Bunlar çok çarpıcı saptamalar. Bunca büyük jeostratejik, jeopolitik deprem olmuş. Akıllara durgunluk verici değişimler gerçekleşmiş. Türkiye ebedi ve ezeli bir değişmezlik adası olarak yerinden hiç kıpırdamamış… \n

\n

Acaba neden?\n

\n

Esmer; Buna karşın İspanya korkunç bir kültürel değişimden geçtidiyerek sözlerine devam ediyor: (İspanyollar üstelik) faşizmden geliyorlar ve koyu Katolik bilinen ülke. Öyle hızlı bir değişimden geçtiler ki, İspanyolların şimdi yüzde 80inden fazlası Çocuk sahibi olmak için kadının evlenmesi gerekmezdiyor. Bizde bu oran sadece yüzde 5-6! İşin tuhafı 22 yıl önce de oran buydu.\n

\n

İspanya farkı\n

\n

Esmerin İspanya örneği bize zihin açıcı bir karşılaştırma fırsatı sunuyor...\n

\n

Diktatör Franconun öldüğü 1975 yılına dek, İspanyada da benzer bir değerler araştırmasıyapılsaydı; kuşkusuz bugün bizdeki mevcut duruma benzer sonuçlar çıkardı. \n

\n

Ancak ne var ki Franconun ölümüyle İspanya; Türkiyeden farklı olarak içinde tutulduğu derin dondurucudançıktı. Demokrasiye geçiş anayasasınınyapıldığı 70’ler sonu ile bu gelişmeye koşut ve paralel olarak Brükselin aldığı geri dönüşü olmayan kesin AB angajmanıardından; değişiminönü açıldı. \n

\n

O yılları bizzat İspanyada yaşadığım için, birden gelen değişiminnasıl kısa sürede boy verip, hızla şekillendiğini hatırlıyorum. Engellerini gümbür gümbür deviren bir nehir gibi yaşandı İspanyada değişim. \n

\n

Türkiyedeki şartların aksine, ilk andan itibaren İspanyada somut bir süreçle sunulan AB hedefi, o güne dek meşrugörülmeyen tüm alternatif fikir ve düşünce hareketlerine; bir sihirli değnek değmişçesinemeşruiyet temelikazandırmıştı. \n

\n

Sihirli değnek özetle basın, kültür dünyası, siyasi mücadele ve de siyasi yarışın tüm diğer özgür Avrupa ülkelerindeki gibi biçimlendirilmesiyle özdeşti. \n

\n

İspanya siyasetinde bizdeki gibi yüzde 10 barajı yoktu. Sokağa çıkana biber gazı sıkılmıyordu. Pankart açana hapis cezası verilmiyor, muhalif gazeteciye hapis yolu gösterilmiyordu. Geçmişle ilgili simge şahsiyetler Silivri tarzı mahkemelerde, toplu davalardayargılanmıyordu. \n

\n

Yeni ve eski tüm muhalif görüşlerin önü başka deyişle tam gaz açılmıştı. Demokrat kamuoyu oluşturmanınher tür engelle karşılaştığı Türkiyenin aksine, İspanyada farklı görüş edinebilme” , “aykırı fikir söyleme”, “muhalefet olmave oluşturmatamamen serbestti. \n

\n

Dış konjonktür belirleyici\n

\n

20. yüzyılın üç çeyreğine yayılan kış uykusundan uyanan İspanyaya özgürlük rejimi tam ve eksiksiz gelmişti. \n

\n

Bu büyük ve temel değişikliğin sebebi, Washington-Brüksel hattında alınan İspanyayı Batı kurumlarına demirlemekkararı olmuştu.\n

\n

İspanya-Türkiye arasındaki en büyük fark burada.\n

\n

Türkiye için hiçbir zaman bu türden bir karar alınmadı. Soğuk Savaş yıllarındaki gibi Türkiye hâlâ Batıya demirliolma kondisyonunu sürdürüyor ama Ankaranın kurumlarını Batının kurumlarına demirlemesiözenle, bilhassa engelleniyor… \n

\n

Batılı diplomatlara bu durumda tahmin edebileceğimiz gibi hâlâ; Her şeyi olduğu gibi muhafaza edin. Aman yaprak oynamasın!komutu veriliyor.\n

\n

İçteki kendi muhafazakâr dinamiklerimize bir de bu, hiç değişmeyen değişim karşıtıdış dinamik eklenince; ortaya Yılmaz Esmer uzmanlığında bir profösörü bile afallatan tablo çıkıyor. \n

\n

Evet. Türkiyenin 22 yıllık değerler haritasındaki en dikkat çekici özellik Esmerin sözleriyle; değişenler değil değişmeyenler!\n

\n

Dış şartlar değişmedikçe, bu değişim direnci ve değişmezlik gerçeğihiç değişmeyecek.

\n\n


Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları

Sevgiliye Mektuplar 24 Mart 2024

Günün Köşe Yazıları