Bu yılın Dünya Ekonomik Forumu (Davos) toplantısı, küresel kapitalizmin görülmedik biçimde çok bunaldığı bir sırada yapıldı ve dün sona erdi.

Toplantı bu kez öncekilerden çok farklıydı. Bu yıl başarı masalları anlatılamadı. Kapitalizmi yaşadığı en ağır bunalımından ya da hastalığından kurtarmak amacıyla, “dört koldan” çalışıldı; geceli gündüzlü tartışmalı toplantılar yapıldı.

Beyin fırtınaları oluşturan bu “dört kurtarıcı” takımı şunlardı: Hükümet temsilcileri; büyük şirketlerin yöneticileri; uluslararası finans kurumlarının temsilcileri ve bilim insanları. Bu kesimler beş gün boyunca karlı dağlara bakarak, çoğu büyük üzüntüleri nedeniyle “siyah şarap” içerek “Kapitalizm bu hastalığı nasıl atlatır” sorusuna yanıt aradı.

Oysa kapitalist sistemi hasta edenler de kendileriydi. Sistemin bu duruma gelmesinde hepsinin sorumluluğu ya da katkısı vardı. Bakınız nasıl?

Hükümetler, “piyasanın işine karışmak, Tanrının işine karışmak olur; karışırsak yanarız” anlayışıyla davranmışlardı. Katı kural şuydu: “Piyasa yanlış yapmaz; kazara yanlış yaparsa bu yanlışı yine kendisi düzeltir.” Oysa yaşanmakta olan yıkımın kanıtladığı gibi, piyasa kendini düzeltemedi. Bu gerçeği, piyasaya en katı biçimde iman edenler de kabul etti. Davos’ta hükümetler ve onların üst düzey bürokratları bu gerçekle karşı karşıya kaldı.

Davos’a gidenlerin içinde bunalımdan “asıl” sorumlu olanlar ya da büyük günah sahipleri şirket yöneticileridir. Onların daha çok kâr elde etmek için her şeyi yapmak gibi, kimi iktisatçıların deyişiyle, “hayvansal” eğilimleri olmasaydı kapitalizm bu ağır hastalığa yakalanmazdı yargısı var. Ancak, kapitalizmin doğası bu ve bu itici ya da çekici güç sistemin gerçek karakteridir. Şirket yöneticileri sadece bu karakterin temsilcileridir.

Üçüncü sırada uluslararası finans kurumları var. Ağır bunalım, öncelikle küresel finans piyasalarında somutlaştı. Bunun anlamı çok açıktır: Uluslararası finans kuruluşları, başta IMF, dünya para düzenini iyi yönetemedi.

Davos’un sonuncu grubu, önemli bir bölümü “piyasa imancılarından” oluşan bilim insanlarıdır. Piyasacı olmayan bilim insanları ise “Devlet piyasaya karışabilir” diyerek iki uç arasında arabuluculuk yapmaya çalıştı.

Davos’un “beyin fırtınalarından” ne çıkar?

Sonuçlardan biri piyasanın artık hükümetin karışmasına karşı çıkamayacağıdır. Aslında aşırı piyasacı olan şirket yöneticileri de devletin olaya “kurtarıcı olarak” karışmasını, yani, “halkın parasını kendilerine vermesini” istiyor; ancak, “parayı versin gerisine karışmasın” diyor! Halkın oylarıyla işbaşına gelen hükümetler bu “ver, ancak karışma” anlayışını uygulamakta zorlanıyor.

İkinci sonuç, küresel finans düzeninin gözetim ve denetimi ve bunu sağlamak için bu işle görevli kurumların yeniden yapılandırılması gerektiğidir. IMF ve Dünya Bankası tümüyle ABD’nin yönetimindedir. Bu iki kurumun daha demokratik bir işleyişe kavuşturulması ve etkinleştirilmeleri gerektiği, kapitalizmi kurtarmak için yola çıkanların gündemindedir.

***

Davos’ta bir araya gelen dörtlüye, “Batıranlar, kurtaramaz, siz bir işe yaramadınız; bundan sonra da yaramazsınız” diyen on binler bir başka yerdeydi. Aynı günlerde Dünya Sosyal Forumu Belem Brezilya’da toplandı. Aslında, Davos’ta bir araya gelen “kapitalizmi batıranların” Belem’e kulak vermeleri, çalışanı ve işsiziyle emekçilerin istemlerini göz ardı etmemeleri, kendi gelecekleri için de büyük önem taşıyor. Çünkü kapitalizmin yaşadığı büyük çöküşün kaçınılmaz siyasal ve toplumsal olumsuzluklarını en aza indirmenin yolları Belem’de gösteriliyordu.

[email protected]