Petrol fiyatlarının 100 doları bulması dünya ekonomisi için ne anlama gelir?

Getty Images

Petrol fiyatlarındaki yükseliş, 2015'ten sonra ilk defa 100 dolar seviyelerinin görülebileceğine işaret ediyor.

Ham petrolün varil fiyatı, üçüncü çeyrekte yüzde 4,1 yükselerek 82,72 dolara ulaştı. Bu son dört yılın en yüksek seviyesi demek.

Ham petrolün varil fiyatı yılın başından beri yüzde 24 yükselmiş durumda.

ABD tipi ham petrolün (WTI) varil fiyatı ise yılın başından beri yüzde 21 yükselerek 73 dolar seviyesine kadar ulaştı.

ABD'nin İran'a uygulama kararı aldığı yeni yaptırımların devreye girmesi için son tarih 4 Kasım.

Böylece İran'ın petrol arzında ciddi düşüşler yaşanabilir.

O yüzden petrol fiyatlarının bu tarihten sonra daha çok yükselmesi bekleniyor.

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) üretimi aynı tutma kararı alması yatırımcıların petrol fiyatlarının yükseleceğini tahmin etmesine yol açıyor.

Reuters

Venezuela'da da petrol üretiminin sekteye uğraması yakın zamanda petrol arzında azalmaların yaşanmasına yol açabilir.

Her ne kadar Suudi Arabistan, İran'ın petrol piyasasında yaratacağı düşüşü kapatabileceğini söylese de bazı analistler son zamanlarda halihazırda İran tarafında arzın azaldığına ve büyük tedarikçilerin üretimi artırdığına işaret ediyor; bu yüzden petrol yedek kapasitesinin düştüğünü söylüyor.

Tüm bu sebeplerle petrol fiyatlarının Ocak ayında 100 doları bulacağına dair analist tahminleri güçlenmiş vaziyette.

Peki petrol fiyatlarının tekrar 100 dolar seviyesine çıkması dünya ekonomisi için ne anlama gelir?

ABD merkezli ekonomi haberleri ajansı Bloomberg, son haberinde bu soruya yanıt verdi.

1. Dünya ekonomisinin büyümesi için ne anlama gelir?

Yükselen petrol fiyatları, hanehalkı gelirini ve tüketim harcamalarını vurabilir.

Özellikle Avrupa'daki birçok ülkenin petrol ithalatçısı olduğu düşünülürse bu bölgenin kırılgan olduğunu söyleyebiliriz.

Dünyanın en büyük petrol ithalatçısı olan Çin'de de enflasyon yukarı doğru gidebilir.

Kuzey yarıkürede kış mevsiminin başlamasıyla beraber tüketiciler enerji kaynaklarını masraflarını düşük tutmak amacıyla biyoyakıt ya da doğalgaza çevirebilir.

Getty Images

Ancak ekonomistler, küresel ekonominin zarar görmesi için petrol fiyatlarının 100 doların üzerine çıkması gerektiğini söylüyor. Diğer yandan doların sürekli değer kazanması, petrol fiyatlarının dolarla ödenmesi yüzünden çok da yardımcı olmuyor.

Bloomberg'in araştırmalarına göre her ne kadar petrol fiyatlarının yükselmesi küresel ekonomik büyümeye zarar verse de bunun etkilerinin 2011 yılındaki kadar ağır olması beklenmiyor.

Ekonomist Jamie Murray ve meslektaşlarının araştırmasına göre kaya gazı devrimi, enerji yoğunluğunun azalması ve halihazırdaki yüksek fiyat seviyeleri bunda rol oynuyor.

2. Yüksek petrol fiyatlarından kim kazançlı çıkar?

Petrol üreticisi olan çoğu ülkenin işine yarar.

Genellikle büyük petrol üreticisi ülkeler, gelişmekte olan piyasalar kategorisinde yer alıyor.

2016 yılı verilerine göre Suudi Arabistan ekonomisinin yüzde 21'ini petrol gelirleri oluşturuyor.

Bu Rusya'da petrolün oynadığı rolün iki katı demek.

Daha sonra bu işten en kazançlı çıkan ülkeler Nijerya ve Kolombiya olacaktır.

Petrol gelirlerinin artması, bu ülkelerin bütçe ve cari açıklarını toparlamalarını, hükümetlerin harcamalarını artırmasını sağlar.

Getty Images

3. Kim kaybeder?

Bloomberg'e göre Hindistan, Çin, Tayvan, Şili, Türkiye, Mısır ve Ukrayna en büyük darbeyi alacak ülkeler olur.

Petrol için daha çok para ödemek zorunda kalmaları, bu ülkelerin cari açıklarını büyüteceği gibi Amerikan Merkez Bankası'nın faiz artırımları karşısında daha kırılgan bir yapıya bürünmelerine yol açar.

Bazı kazananlar kayıp da yaşayabilir: Avrupa'nın en büyük petrol üreticisi olan Norveç'in merkez bankası guvernörü Oystein Olsen, sektörün karı artırmak adına bütçede doğacak açıklardan gözünü kaçırması halinde zarara düşebileceğini söylüyor.

4. Dünyanın en büyük ekonomisi için ne anlama gelir?

Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD'de kaya gazı üretiminde yaşanan artış sayesinde, yükselen petrol fiyatlarının daha küçük bir sarsıntı yaratması bekleniyor.

ABD'de petrol ithalatına bağımlılığın azalması sektör düzeyinde olumlu olsa da yoksul olan hanehalkları pompa fiyatları düzeyinde kayıp yaşayabilir.

En yüksek seviyede geliri olanlara göre yoksul hanehalklarının gelirlerinin çok daha büyük bir oranı benzin fiyatlarına gidiyor.

5. Dünya çapında enflasyonun yükselmesine yol açar mı?

Enerji fiyatları genelde tüketici fiyat endekslerinde önemli bir ağırlığa sahiptir. Bu yüzden merkez bankaları, enerji fiyatlarında oynaklığın düşük olması yönünde konsantre olur.

Ancak petrol fiyatlarındaki önemli bir artış, eğer hesaplamalara ulaşım ve kamu hizmetleri kaleminden girerse genel olarak enflasyonda daha uzun süreye yayılan bir artışa işaret edebilir.

6. Merkez bankaları için ne anlama gelir?

Eğer petrol fiyatlarındaki yükseliş enflasyonun artmasına yol açarsa, merkez bankalarının gevşek para politikalarını yürütmesi için pek bir sebepleri kalmaz.

Hindistan'daki merkez bankası yetkilileri, ülkenin en büyük ithalat kalemi olan petrol fiyatlarındaki yükselişe halihazırda dikkati çekmişti.

Tayland, Endonezya, Filipinler ve Güney Afrika gibi ülkelerde para politikasının daha hızlı bir şekilde sıkılaşmasına yol açabilir.