AYM’den darbe hukukuna iptal

15 Temmuz darbe girişimi üzerine alınan OHAL kapsamında çıkarılan kanun hükmünde kararnamelere karşı Anayasa Mahkemesi’ne dava açılıp açılamayacağı tartışılırken, Anayasa Mahkemesi’nden içtihat niteliğinde bir karar geldi. Yüksek Mahkeme, 12 Eylül darbecilerinden oluşan Milli Güvenlik Konseyi’nin 33 yıl önce Kanun Hükmünde Kararname ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ile odaları temsil etmek üzere uluslararası toplantı ve kongrelere katılmayı Bayındırlık Bakanlığı iznine bağlayan düzenlemesini anayasaya aykırı bularak iptal etti. 22 Haziran 2016’de iptal kararını alan AYM, gerekçesini CHP’nin 15 Temmuz kararnamelerine dava açtığı günde açıkladı.

Kararda, anayasanın 135. maddesine göre kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının özerk yapısı olduğuna dikkat çekilerek, bakanlıktan izin şartının bu kuruluşları “merkezi idareye bağımlı hale getireceği” kaydedildi. Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Erdoğan Teziç, AYM’nin kararının içtihat niteliğinde olduğunu belirterek, “Anayasa Mahkemesi, KHK’nın adına bakmaz, işin niteliğine, içeriğine bakar. Anayasının 148. maddesindeki sınırlamaya bakmaz. Eğer bir olağanüstülük yoksa KHK’yı esastan inceler” dedi.

15 Temmuz darbe girişiminin üzerine Bakanlar Kurulu’nun tüm yurtta aldığı OHAL kapsamında kritik Kanun Hükmünde Kararname’ler çıkarılmıştı. CHP, bu kararnamelerden bazılarının iptali için Anayasa Mahkemesi’ne gideceğini açıklayınca iktidar temsilcileri anayasanın 148. maddesinin buna engel olduğunu iddia etmişti. 148. maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi OHAL, sıkıyönetim gibi durumlarda çıkarılan KHK’lere karşı AYM’de dava açılamayacağını düzenliyordu.

CHP’nin KHK’lere dava açtığı gün AYM’nin çarpıcı bir kararı dün Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Milli Güvenlik Konseyi tarafından 6235 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yasası’na 19 Nisan 1983 yılında çıkarılan 66 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile eklenen Ek- 1’inci maddesinin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Söz konusu madde, “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğini veya Odaları temsil etmek üzere uluslararası toplantı ve kongrelere katılmak, Bayındırlık Bakanlığından izin alınmasına bağlıdır. Bu izin verilmeden önce, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıkları ile toplantı ve kongrenin konusuna göre diğer ilgili Bakanlıkların görüşleri de alınabilir.” hükmünü düzenliyordu. Yüksek Mahkeme, söz konusu maddeyi oy çokluğuyla iptal etti. Kararın gerekçesinde, merkezi idarenin kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları üzerindeki denetiminin idari ve mali denetimin ötesine geçmemesi gerektiğine vurgu yapıldı. AYM’nin KHK’ye ilişkin bu iptal kararı 3’üncü kararı oldu. Mahkeme 1990 ve 1991 yıllarında da iki OHAL KHK’sini iptal etmişti.