Batan başkenti taşımak...

Geçen günlerde dünya basını Endonezya’nın başkenti Cakarta’nın taşınma haberleriyle doldu taştı. Peki neden böyle bir karar alındı... Bataklık bir alan üzerine kurulu olan Cakarta 10 milyon insanı barındırıyor, tıklım tıklım dolu, dolmaya da devam ediyor. Tecrübeyle sabit yaşaması çok da kolay olmayan bir şehir!

Deprem riski bir yana özellikle son yıllarda artan trafik, hava kirliliği, içme suyu sorunu, altyapı yetersizlikleri ve artan nüfus Cakarta’yı yer değişikliğine zorlayan başlıca nedenler olarak gösteriliyor. Yapılan araştırmalara göre, kentin bazı kesimleri her yıl 25 cm. batıyor. Halihazırda yüzde 40’ı deniz seviyesinin altına inmiş bile. O yüzden her şiddetli yağmurda birçok mahalle, ev sular alında kalıyor. Böyle giderse 2050’de şehrin üçte birinin su altında kalacağı hesaplanıyor! Dünyanın en hızlı batan şehri unvanını kaptırmıyor!

Maliyet 32 milyar dolar...
Atık suların sadece yüzde 4’ünün arıtıldığı başkentte, temiz su dağıtımında yeterli altyapı yok, halkın çoğu şebeke suyuna güvenmeyip kendi imkânlarıyla yer altı sularını çekiyor ve bu da büyük bir alanda toprak kaymasına neden oluyor. Ne yazık ki bu uygulamaya yönelik önlem alınamamış. Trafik ise başlı başına bir sorun ve her yıl milyonlarca dolarlık zarara neden olduğu hesaplanmış.
Başkan Joko Widodo, namı diğer Jokowi uzun yıllardır, taa Endonezya’nın bağımsızlığını ilan ettiği 1945’ten beri ilk Başkan Sukarno’nun ortaya attığı, sonra da bir hortlak misali ortaya bir çıkıp bir kaybolan konuyu seçim çalışmaları sırasında tekrar göndeme getirdi, vaadi ilan etti. Konuyu geçen 17 Ağustos Bağımsızlık Günü’nde de noktaladı. Yeni başkente ev sahibi olacak bölgeyi/adayı müjdeledi. “Yeni başkent Kalimatan Adası’nda, görece az gelişmiş Kutai Kertanegara ve Kuzey Penajam Paser bölgeleri arasında inşa edilecek!”

Bir adalar birliği olan ve irili ufaklı 17 bin adadan oluşan Endonezya’da Sumatra, Cava, Sulawasi, Kalimantan, Papua başlıca büyük beş adadır. Cakarta’nın içinde olduğu Cava Adası bunların en küçüğü olmasına karşın en kalabalık olanıdır. Refik Halit Karay’ın Nilgün adlı eserinden de tanıdığımız Cava’da 260 milyon olan Endonezya nüfusunun 160 milyonu toplanmıştır. Sunduğu iş olanakları ile İstanbul gibi sürekli göç almaktadır. Yeni başkentin yarısı Malezya’ya ait olan ve o tarafta kalan kısmına Borneo denilen, daha çok orangutanları ile tanınan ve dünyanın en büyük kömür rezervlerini barındıran Cava’dan çok daha geniş ve yalnızca 14 milyon nüfusu olan Kalimantan Adası’na taşınması bu sebeple adil bir karar gibi görünmektedir.

Ancak bir başkentin taşınması dile bile kolay gelmiyor! Sebepleri mutlaka çok geçerli ama bir hayli de meşakkatli! En önemlisi ise taşınmak tek çözüm mü! Epey maliyetli olacağı da su götürmez bir gerçek ki, bunun 32.79 milyar dolar olacağı açıklandı. Yapım çalışmalarına 2021’de başlanacak. 2024’ten itibaren bazı resmi dairelerin taşınması planlanıyor. Başkan Jokowi, Kalimantan Adası’nın heyelan ve doğal afetler açısından daha az riskli olduğunu, aynı zamanda bölgenin gelişmesine de büyük katkı sağlayacağını savundu.

Ya ormanlar...
Diğer taraftan taşınmaya sıcak bakmayanlar görüşlerini Coconats Jakarta portalında yayımlanan bir araştırmada dile getirmişler. Sonuca göre Cakartalıların yüzde 95.7’si taşınmak istemiyor. Kimi uzman, başkenti taşımanın kolaya kaçmak olduğunu, onun yerine var olan problemleri çözmeye odaklanmak gerektiği görüşünde. “Ülkenin büyük kısmında suya, elektriğe, sağlığa, eğitime erişim gibi temel ihtiyaçlar bile karşılanmazken o kadar masrafla hükümet başkenti taşımak istiyor” eleştirileri de var.

Başkentte çalışan birçok devlet memurunun aile ve çevresini bir çırpıda bırakıp gitmeye gönüllü olmayacakları da başka bir konu. Kalimantan Adası, Cava’ya göre ulaşılması daha zor bir yer. Önemlisi de barındırdığı yağmur ormanlarıyla nesli tükenmekte olan birçok canlı türüne evsahipliği yapıyor. İnşaat aşamasında yok edilecek ormanlarla orada yaşayan bütün canlı türlerinin hayatının tehlikeye gireceği, yersiz yurtsuz kalacakları büyük bir kaygı yaratmakta. Araştırmacı Andi Haswidi, “Cakarta batıyor ve sermayenin yerini değiştirmek daha adil bir ekonomik kalkınmayı sağlayabilir” diyor. Ancak aynı zamanda da kalkınma için “güçlü liderlik, hukukun üstünlüğü, kuvvetli bir maliye politikası” gerektiriyor” diye de ekliyor. Deutche Welle’den Monique Rijkers “Endonezya’nın yeni bir başkente ihtiyacı olmadığını, asıl ihtiyacı olan şeyin daha çok sayıda büyük şehir ve ülkenin tamamına yayılmış sağlam altyapı” olduğu görüşünü aktarıyor.

Başkentin taşınmasında son karar Temsilciler Meclisi. Onaylanırsa başkenti taşınacak ilk ülke Endonezya olmayacak! Mesela komşusu Malezya 1999’da Putrajaya’yi idari başkent yaptı. Böylece trafik sorununu hafifletti ama Kuala Lumpur resmi başkent olarak kaldı. Yine Myanmar, Pakistan, Kazakistan, Nijerya, Brundi, Brezilya da başkentlerini çeşitli sebeplerle değiştiren ülkeler arasında yer almakta. Sabah ola hayrola!

gjtozkoparan@hotmail.com