Bedelli askerliğin ağır 'bedel'i

Evdeki her şey satılık

Yine adının haberde geçmesini istemeyen, askerliğini ertelemiş bir genç, biz ona Mehmet diyelim. 30 yaşında ve bedelliden yararlanmak istiyor. Onun da hikâyesi aslında pek çokları gibi. Anlatıyor: “Yıldız Teknik Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra İTÜ'de yüksek lisans yaptım. Bu süre zarfında düzenli olarak çalıştım, ders verdim, firmalarda yarızamanlı ve tamzamanlı işe girdim. Hâlâ finans üzerine MBA yapıyorum. Bu arada en sonunda bir firma kurdum ve beş kişiye istihdam sağladım. Bu sırada evlendim. Çalıştığımız süre içinde eşimle para biriktirdik, kendi masraflarımızı çıkarır hale geldik. Askerlik ise attığım her adımda bir engel olarak karşıma çıktı. Askere gitmem demek; evimi kapatmak, eşimin annesinin yanına dönmesi, kurduğum firmayı kapatmak, birlikte çalıştığım arkadaşlarımı işten çıkarmak demek. Şimdi karşıma alternatif olarak bedelli askerlik çıktı. Tam 30 bin TL ödemek için sunulan alternatifler ise çok zor. Banka kredileri çok yüksek. Daha düşük kredi alıp daha az borçlanabilmek için ben de ilkin arabamı satacağım. Arabanın yanı sıra evde ikinci el eşya arıyoruz. Plazma tv, bilgisayarlar, cep telefonları, elde kalmış olan iki üç parça takı, hatta damatlık ve gelinliğimiz de satışa çıkarılacaklar listesinde.”

Düğün takıları bedelliye

Bedelli askerlikten yararlanmak isteyenlerden biri de Hasan. Kendi adı geçsin istemediği için biz ona Hasan diyelim. Okul, iş derken 32 yaşına kadar ertelemiş askerliğini. Coğrafya öğretmenliği okuyan Hasan, uzun bir süre atanmayı beklemiş. Atanamayınca da özel bir dershanede çalışmaya başlamış. Askere gitmek istemiyor. Fakat ne mümkün 30 bin TL’yi, dershaneden aldığı parayla ödemesi. Öte yandan artık askerliğe de çözüm bulması gerekiyor. Çünkü uzun zamandır onu bekleyen nişanlısı ve ailesi de onu evlilik için sıkıştırmaya başlıyor. Sonunda Hasan bir çözüm yolu buluyor. Evliliği erken bir tarihe çekecek... Bu sayede hem sevdiği kadınla evlenecek hem de düğünde takılan takılarla 30 bin TL’yi ödeyecek. Tabii ne kendi ailesine ne de nişanlısının ailesine duyurmaması önemli. Fakat şimdi Hasan’ı düşündüren bir şey var; ya düğünde takılan takılar 30 bin TL'den çok daha az olursa?

Gitarını da satan var arabasını da

Sahibinden.com’un Ceo’su Burak Ertaş, son dönemde özellikle bedelli askerlikle ilgili haberlerin çıkmaya başlamasından itibaren sitede konu ile alakalı otomobil ilanlarının yer almaya başladığını söylüyor. “Bedelli askerlikle ilgili verilmiş ilanların yüzde 86’sını vasıta kategorisi oluşturuyor. Ancak bu durumun ikinci el otomobil piyasasının hareketlenmesini sağladığını söylemek yanlış olur. Zaten elimizdeki verilere göre böyle bir hareketlilik söz konusu değil” diyor. Yalnızca bu da değil. Bedelli askerlik yapmak isteyenlerin otomobil ilanlarının yanı sıra ev ve arsa ilanları da yer alıyor. Ayrıca yine aynı içerikte gitar, fotoğraf makinesi gibi eşyalar da satışa çıkarılmış durumda.

Bu karelerin bir bedeli var

Bizim adına Ahmet dediğimiz kişi ise yine 30 yaşında, hatta birkaç aylık taze bakaya.

Genel olarak eğitim ve iş hayatı nedenleriyle askerlik hizmetini uzun süre ertelemek zorunda kalmış. Şimdi ise bedelli askerlik yasası girmiş bir anda hayatına. O da bu “bedel”i ödeyebilmek için bedelli kareler isimli ilginç bir internet sitesi açmış. bedellikareler.com sitesinde boş bir sayfa var. Bu sayfa 50 sütun ve 34 satıra, yani bin 700 kareye bölünmüş. Bu karelerin her biri de 10 dolardan satılık. Kareleri satın alan kişiler, internet siteleri ya da kurumlar, bunları istediği gibi kullanma hakkına sahip oluyor. Bu özgün bir proje değil. 2005 yılında İngiliz bir gencin eğitim giderleri için yaptığı projeden esinlenilmiş. Ancak Ahmet’in hedefi bedelli askerlik peşinatı için öngörülen altı aylık süre içinde 30 bin liralık kare satışı yapmak. Şimdiden 2000 liralık satış yapmış bile. Ahmet, “Haksızlığa tahammül edemeyen bir yapım var. Başbakan’ın bedelli askerlik yasasını açıkladığı o gün tam olarak bunu hissettim. Bazen birileri bana ‘Herkes gidiyor, sen neden gitmiyorsun?’ diyor. Ben de ‘Hayır, bak, herkes gitmiyor’ diyorum. Yasadan faydalananları kesinlikle kabahatli bulmuyorum, onlar bu hakkı kullanıyor. Ama yasanın mantığında denklemin iki tarafı birbirine denk değil. Devletin asker ihtiyacı yükümlü sayısından elbette az olabilir. Ancak askerlik parayla ölçülemeyecek bir ‘hizmet’ ise, ikamesi başka bir ‘hizmet’ olmalıydı, para değil, hem de ekonominin iyi gittiğinin söylendiği bir dönemde” diyor.

Annesini dövdü, kardeşinin parasını aldı

Saime Yılmaz, Avcılar’da yaşıyor. Eşinden yıllar önce boşanmış, iki erkek çocuğunu tek başına büyütmüş. Büyük oğlu açık lise ve açıköğretimle zar zor okumaya devam etmiş, o da küçük oğlu üzerine kurmuş hayallerini. Üstelik İstanbul’da yakınında olsun diye, özel üniversiteye bile göndermeyi göze almış. O yüzden merdiven siliyor, evlere temizliğe gidiyor ve para biriktiriyor. Önümüzdeki yıl üniversiteye yazdırmayı planladığı oğlu için bir de banka kredisi çekiyor. Buraya kadar yazılanlar belki bir annenin özverili hikâyesi olarak okunabilir. Ancak bedelli hakkı ortaya çıktıktan sonra evin içindeki dengeler sarsılıyor. Büyük oğlu, annesine fiziksel şiddet uygulayarak ve tehdit ederek, kardeşinin eğitim parasına el koyuyor. Çünkü bedelliden yararlanmak istiyor. Sonuç mu? Kalbi kırık bir anne, eğitim için biriktirilen parası ağabeyi tarafından gasp edilen bir kardeş ve askere gitmek istemediği için annesini gasp edecek kadar gözü dönen ve o gün bugündür evine dahi uğramayan bir genç adam...

Cihan kumbara açtı

Metin Cihan, İstanbul’da yaşıyor. Kendini İstanbul Üniversitesi'nde “öğrenim görevlisi” olarak tanımlıyor. Çünkü bitmek bilmeyen öğrenciliğine de bir gönderme yapmak istiyor. Bakın nasıl anlatıyor hikâyesini: “Bedelli askerliğin ‘bedel’ini kendi gücümle karşılayabilecek durumda değildim. Bunun için facebook’ta yarı şaka, yarı ciddi şöyle bir yazı yazdım; “400 küsur arkadaşım var. Biraz daha zorlasam 500’e çıkarsam, hepsi canım ciğerim olan bu 500 arkadaş, kişi başı 60 TL verse. Bedelli hesabı tamam!” Ardından Cihan’ın arkadaşları ben göndereceğim demeye başlıyor, banka hesap bilgilerini isteyenler çıkıyor. Hatta kredi kartıyla ödeme yapıp yapamayacağını soran arkadaşları da olunca, Cihan bu konuya araştırıyor ve paypal’in bağış sistemini içeren bir web sitesi kurduğunda bunu sağlayabileceğini görüyor.

www.bedellikumbaram.com sitesi de böyle ortaya çıkıyor. Cihan, bugüne dek 50’ye yakın arkadaşından ve akrabalarından 3 bin TL’yi aşan destek almış. Bu meblağın artacağına inanıyor. “Ancak” diyor, “yine de bedelin büyük kısmını bunun dışında bir yolla sağlamam gerektiğinin farkındayım. O yüzden bu siteyi uzun süre açık tutmayacağım. 10 gün sonra bu destek çağrıma son vereceğim, kalan miktarı ayarlamak için başka yollar arayacağım.”

İnternette hizmet sitesi: bedelliyiz.biz

Ömer Gözü, 1976 Ankara doğumlu. 12 yıldır ODTÜ Bilgi İşlem Merkezi'nde çalışıyor, araştırma görevlisi. bedelliyiz.biz adıyla kurduğu internet sitesinde hizmet satıyor. “Ben, askerliğin profesyonel olması gerektiğini düşünüyorum. 18-20 yaşında çocuklar, karşılarında araziye hâkim profesyonel eğitimlilerle çatışmaya giriyor. Ben bu mantığa karşıyım. Derseniz ki istemiyorsan bedelli var, bedelli çıkacaksa da sosyal hizmetle ikame edilmesi gerekirdi.”

Gözü, maddi durumunun kötü olmadığını söylüyor. Ama niyeti devletin yapamadığını kendi yapabilmek. 30 bin TL'ye ulaşana dek verebileceği sosyal hizmetleri vererek bir bedel elde etmeyi planlıyor. “Askerlik süresi kadar çalışmak. Benim çıkış noktam bu.” İnternet sitesinin farklı yanı ise Gözü’nün 20 TL ve üzerinde bağış yapan herkese temmuz ayına kadar adres tarifinden, özel araç şoförlüğüne, temel bilgisayar eğitimi, sınırsız teknik destek, araba alım satımı gibi çok geniş skalada hizmet verecek olması. Dilerseniz Gözü, sizin için markete gidebilir, bir plan yaptıysanız çocuklarınıza bakabilir, gezi planı hazırlayabilir ayrıca Ankara’daki evinde ya da Kuşadası’ndaki yazlığında konaklama imkânı da sağlayabilir. Bu bağış kampanyası 30 bin TL’ye ulaştığı an bitecek. Olur da ulaşılmazsa 13 Ocak’ta kampanyayı sona erdirecek, öncesinde yapılan bağışları da iade edecek.

Bankaların “ayrıcalıklı” kredi yarışı

Bedelli askerlik yasasının açıklandığı an bankalar da hemen harekete geçti. Her birinin internet sitesinin en görünür yerinde “masrafsız”, “ayrıcalıklı” bedelli askerlik kredileri için ilanlar yer aldı. “Şu koşullarda krediyi hemen kullanabilirsiniz. Arzu ederseniz size şu gibi imkânlar da sağlıyoruz” türünde cümlelerle her banka kendi kredisini ön plana çıkarmaya çalışıyor. Pek çok banka dosya masrafı almadan kredi veriyor. Kredi faizleri yaklaşık aylık yüzde 1.40 civarında. Bir yıl ile beş yıl arasında seçilecek vadedeki kredilerin aylık taksitleri de yaklaşık 2 bin 800 ile 800 TL arasında değişiyor. Ödeme seçenekleri 60 aya kadar varıyor, yani tam beş yıl. Hatta bazı internet siteleri, bedelli askerlik için kredileri sizin için karşılaştırmaya, en uygunu için yönlendirmeye hazır bile.