Bertrand Russel'ın öykücülüğü

80’inden sonra öykücü...
 
Bertrand Russell’ı nasıl bilirsiniz? Analitik felsefenin kurucuları arasında sayılan filozof, matematikçi, tarihçi, toplumsal eleştirmen, savaş karşıtı, insan hakları ve düşünce özgürlüğü savunucusu, sosyal bilimlere hatta çocuk eğitimine bile matematiksel yaklaşımlar getiren düşünür. 

Peki ya iş edebiyata gelirse? Mümtaz Şahsiyetlerin Kâbusları ve Şeytan Banliyöde geçenlerde yayımlandı. Her iki öykü kitabı da Russell’ın bugüne dek pek bilinmeyen edebiyatçı kimliğiyle tanışmak için birer fırsat. Russell’ın kelime oyunlu, kimi zaman kutsal kitapların kimi zaman başka bir edebi eserin dilini ödünç alarak kurduğu öykülerini Türkçeye titizlikle Seda Çıngay Mellor çevirmiş. Russell, seksen yaşından sonra bu öyküleri yazmaya girişmesini şöyle anlatıyor: “Seksen yaşında bir denemeye kalkışmak alışılmadık olmasına rağmen eşi benzeri görülmemiş bir şey değil. Hobbes, özyaşamöyküsünü altı ayaklı Latince dizelerle yazdığında daha yaşlıydı. Yine de ortaya çıkabilecek herhangi bir şaşkınlığı yatıştırmak için birkaç kelime etmek gerekli olabilir.

Hikâye yazmayı denemem karşısında okurun şaşkınlığının benimkinden fazla olabileceğini sanmıyorum. Daha önce böyle bir şey yapmayı hiç düşünmememe karşın, kesinlikle bilmediğim bir sebepten ötürü birdenbire bu öyküleri yazmak istedim. Bu alanda eleştirel yargılamaya yetkin değilim, öykülerin herhangi bir değeri olup olmadığını da bilmiyorum. Tek bildiğim, onları yazmanın bana keyif verdiği, dolayısıyla onları okumaktan keyif alabilecek insanlar olabileceği.”

Mümtaz Şahsiyetlerin Kâbusları; Russell’ın dinî, siyasi, mistik, ahlaki dogmaları ve şarlatanlıkları esprili bir dille hicvettiği on iki öyküden oluşuyor. Mitolojiden, Bin Bir Gece Masalları’ndan, kutsal kitap anlatılarından, dönemin entelektüel ve siyasi figürlerinden esinlenilerek yaratılmış karakterlerin kâbuslarının anlatıldığı sürreal öyküler bunlar.

Saltanat tutkusuna yenilen Saba Melikesi’nin, kendi nevrozlarıyla arafta yüzleşmek zorunda kalan psikanalistin, değillemekten kaçınarak şeytan imparatorluğunu sona erdirebileceğine inanan metafizikçinin, varoluşu ancak acı çekerek elde edebileceğine inanan varoluşçunun, 137 sayısıyla işbirliği yaparak Eflatun’un cennetini yıkan matematikçinin, Üçüncü Dünya Savaşı’nı kaybedip Batılı Müttefiklere tutsak düşmüş Stalin’in, Stalin öldükten sonra bile rahata eremeyen anti-komünist Eisenhower’ın, Rusların dünyayı işgal etmesi ihtimaliyle deliren Dean Acheson’ın, Üçüncü Dünya Savaşı’nı askerî robotlarıyla kazanmayı hayal eden Doktor Vulpes’in kâbusları insan aklının dehlizlerinde dolaşıyor, bilinçaltındaki tutku ve korkuları açığa çıkarıyor.

‘Zahatapolk’ ve ‘İnanç ve Dağlar’ öyküleri ise din, dogmatik inançlar ve ahlaki sorgulamalar üzerine yazılmış iğneleyici meseller.

Şeytan Banliyöde kitabında yer alan beş öykü de diğer kitapla aynı temalar etrafında şekillense de, bu öykülerde merak, haysiyet, sorumluluk, ihanet, dürüstlük, vicdan azabı gibi duygular daha ön planda tutulmuş.

Londra’nın bir banliyösündeki evinde yaşamın sıkıcılığından şikâyetçi olanlar için kişiye özel dehşetler üreten Doktor Mallako’nun vaadlerine kayıtsız kalamayan mahallelinin topluca felakete ve deliliğe sürüklenmesi, neşeli ve kaygısız bir kadın olan Bayan X.’in Korsika seyahati esnasında merakına yenilip tanıklık ettiği gizli bir toplantı sonrasında alt üst olan hayatı, güzeller güzeli Leydi Millicent’ın finans dünyasının liderlerinden olan kocasının itibarını korumak için halkı manipüle eden bir reklam kampanyasına alet olarak dünyanın sonunu hazırlaması, babasının zulmünden kurtulup özgürlüğüne kavuşmak isteyen Penelope’un trajik değişimi ve Tanrı’nın buyruklarını hiçe sayan bir papazın öyküleri insan ruhunun en karanlık arzularının ve insani zaafların mahvettiği yaşamları anlatıyor.

 
Mümtaz Şahsiyetlerin Kâbusları / Bertrand Russell / Çeviren: Seda Çıngay Mellor / BGST Yayınları / 178 s.

Şeytan Banliyöde / Bertran Russell / Çeviren: Seda Çıngay Mellor / BGST Yayınları / 174 s.