Bilimsel makaleler artık özgür

Son günlerde internette bilimsel makalelere erişimin ücretsiz olması için geniş katılımlı bir eylem başlatıldı. Bloklarda, tweet’lerde, haber sayfalarında başlatılan bu eylemin tetikleyicisi Aaron Swartz adında bir eylemci. Swartz, JSTOR adlı ABD bazlı akademik dergi arşivinden 4 milyon makale indirdi.

Swartz’ın bu makalelerle ne yapacağı bilinmemekle birlikte, amacının bilimsel dergilerin dosya paylaşım ağlarına indirilmesi ve yüklenmesi olduğu biliniyor. Buna benzer bir açık erişim vizyonu daha Greg Maxwell adında bir başka bilgisayar programcısına ait. Maxwell, Swartz’a destek vermek amacıyla Philosophical Transactions of the Royal Society’den indirdiği yaklaşık 19 bin makaleyi Pirate Bay (Korsan Körfezi) isimli internet sitesine yükledi.

Bu eylemleri yüreklendiren, ücretsiz olarak erişilebilir bilimsel makale oranının son yıllarda giderek tırmanması. Grafik, PubMed’de endekslenen ve ücretsiz olarak erişilebilen makalelerin oranlarını gösteriyor. 2009 yılında bu oran %28’lerin üzerindeydi (Bazı literatürlere yayınlanır yayınlanmaz erişilemez, çünkü dergi politikaları gereğince ücretsiz olan bazı makalelere amborgo süresi uygulanır). Oysa bu oran 2008 yılında %20 dolaylarındaydı.

Bilimsel makalelere erişim, ABD’de federal hükümetin ve finans kuruluşlarının desteği ile hız kazanıyor. Bu gelişmelerde Public library of Science gibi açık erişim yayınevlerinin de payı büyük. ABD Ulusal Biyoteknoloji İletişim Merkezi (NCBI) başkanı David Lipman, “İlginç olan son 10 yıldır bu tırmanışın sürmesi. Acaba 2021 yılında bu tırmanışın devam etmesi durumunda erişim %50’lere çıkacak mı?”

Ne var ki Swartz ve destekçileri için bu gelişme çok yavaş ve sancılı. Swartz şu anda indirdiği dosyalar için 35 yıl hapis cezası ve 1 milyon dolan para cezası istemiyle yargılanıyor. JSTOR adli kovuşturmaya gitmeyeceğini duyursa da verilerin depolandığı sürücünün kendilerine iade edilmesini ve verilerin kopyalanıp dağıtılmayacağı yönünde güvence verilmesini talep ediyor.

Kaynak: David Lipman, NCBI/PubMed