Bir ışık umudu: Kornea nakli

Görme kayıplarının tedavisinde uygulanan yöntemlerden biri de kornea nakli. Halk arasında “göz nakli” olarak bilinen kornea nakli, birçok kişi için yeniden görme umudu anlamına geliyor. Gözün kornea yani en öndeki saydam tabakasını etkileyen hastalıkların tedavisinde başvurulan etkin bir yöntem olan kornea naklinin (keratoplasti) bu yıl 4 bine yakın kişiye uygulandığı, halen 1820 kişi de nakil olabilmek için sırada beklediği belirtiliyor.

Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Banu Coşar, korneanın bir organ değil, doku olduğunu belirterek, kornea nakli için doku uyumu olmadığını söylüyor ve ekliyor: “Bu da korneayı karaciğer, kalp gibi organ nakillerinden farklı kılıyor.”  

Acıbadem Üniversitesi Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı ve Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Coşar ile kornea nakline ilişkin merak edilenleri konuştuk.

‘Doku uyumu aranmaz’

-Kornea nakli nedir ve kimlere yapılır?

Gözün en öndeki saydam tabakası kornea olarak adlandırılmaktadır. Kornea nakli, yaşamını yitirmiş bir kimseden alınan şeffaf kornea dokusu ile hasta korneanın değiştirilmesi işlemidir. Kornea dokusu şeffaflığını yitirdiğinde veya şekil bozukluğu olduğunda nakil gerekir. Ülkemizde kornea naklinin en çok yapıldığı durumlar keratokonus (korneanın öne doğru sivrileştiği bir şekil bozukluğu), psödofakik büllöz keratopati (katarakt ameliyatı sonrası kalıcı kornea ödemi) ve kornea yaralanmalarıdır. Korneanın saydamlığını kaybettiği ve ‘distrofi’ adı verilen kalıtsal hastalıklar da kornea nakli ile tedavi edilmektedir. Herpetik keratit adı verilen göz uçuğu da ileri olgularda nakil gerektirebilmektedir.

-Kornea nakli için doku uyumu gerekir mi?

Kornea bir organ değil, dokudur. Kornea için doku uyumu diye bir kavram yoktur.
‘Aksine bir beyan yoksa...’

-Ülkemizde kaç kişi kornea nakli bekliyor?

1 Ocak 2018’den itibaren 3 bin 394 kişi kornea nakli olurken, 1820 kişi de nakil olabilmek için sırada bekliyor.

-Nakil için uygun kornea kimden ve nereden alınabilir?

Aksine bir vasiyet veya beyan yoksa, 70 yaşın altında olup yaşamını yitirmiş bireylerden kornea alınabilmektedir. Ülkemizde morgdan kornea alma yetkisi sadece Göz Bankası personeline ait bir yetkidir ve göz bankaları sadece kamu kurum ve kuruluşları ile üniversiteler bünyesinde kurulabilmektedir.

-Ameliyatın riskleri var mıdır? Nakil sonrası göz hemen görmeye başlar mı?

Kornea nakli ameliyatının ‘tam kat’ ve “yarıkat’ tipleri vardır. Tam kat ameliyatın en ciddi riski ‘suprakoroid kanama’dır. Operasyon sırasında gerçekleşebilen bu kanamanın kontrolü güçtür ancak nadir bir risktir. Böyle bir kanama olursa gözün kaybıyla sonuçlanabilir. Diğer riskler arasında enfeksiyon (gözün mikrop kapması), doku reddi ve göz içi basınç artışı vb. yer alır. Nakil sonrası ertesi gün bandaj açılınca bir miktar görme elde edilir. Ancak nakil yapılmış gözde sıklıkla astigmatizma, miyopi ve hipermetropi izlenir. Bu yüzden kornea nakli sonrası net görüş; dikişler alınıp, gözlük/kontakt lens veya lazer ile bu bozukluklar giderildikten sonra sağlanır. Keratokonus ve çoğu distrofide başarı şansı yüzde 90’ın üzerindeyken, katarakt sonrası kalıcı kornea ödeminde yüzde 80-90, herpetik keratitte (göz uçuğu) yüzde 50-80 civarındadır.

‘41 göz bankamız var’

-Ülkemizde kornea nakli yapan merkezler nerelerde var?

Ülkemizde 23 ilde 41 göz bankamız var. 88 kornea nakli merkezinde kayıtlı 155 kornea nakil hekimi, kornea nakli tedavisi yapıyor.