Bu da ‘torba’ göçüğü

Madenci bir kez daha göçük altında kaldı. Bu kez grizu patladığı için ya da elektrik kontağından herhangi bir kaçak nedeniyle maden çöktüğü için değil, işçilere daha iyi hak sağlamak üzere çıkarılan Torba Yasa nedeniyle. Bu sefer de yerin 85 metre altında çalıştıktan sonra elleri ve yüzleri kömür karası içinde çıkan madencilerin kaderine işsizlik düştü.

Zonguldak’ta torba yasası olarak bilinen İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun’un yürürlüğe girmesinin ardından 22 özel maden işletmecisi, saat 24.00 itibariyle üretimi durdurdu. 4 bin 500 madencinin çalıştığı bu ocaklarda vardiya çıkışı işsiz kaldıklarını öğrenen işçiler hayal kırıklığına uğradı.

Torba yasasının ilk mağduru maden işçileri oldu. Kentte faaliyet gösteren 22 özel kömür işletmecisi, sektöre ekonomik yükümlülük getireceği gerekçesiyle üretimi durdurma kararı aldı. Kentte ortak hareket eden 22 özel kömür işletmesici 16.00-24.00 vardiyasından çıkan işçilere üretime ara verdiklerini açıklayarak, madene işçi sokmadı.

İşveren söz konusu durumu, “Bir işçi bir saat bile çalışsa, sonra kapatma kararı alsam bile, artık yeni yasa geçerli olacağı için kıdem tazminatları ikiye katlancak, bizler küçük işletmeleriz, böyle bir durumu göze alamayız” diye açıklarken şirketlerin sözcülüğünü de yapan Zonguldak Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı (TSO) Salih Demir, maliyetler hakkında ayrıntılı bilgi vererek, kendilerinin alım garantisi olmadığını hatırlattı.

 Maliyet karşılanmalıydı

Konuya ilişkin bilgisine başvurduğumuz, işverenlerin yanı sıra gerek Genel Maden İşçileri Sendikası Başkanı Eyüp Alabaş ve bazı yetkililer gerekse Türkiye Maden İş yetkilileri, torba yasa ile gelen iyileştirmelerin işçilerin yararına olduğunu belirttikten sonra şu noktalara dikkat çektiler;

* Soma’dan sonra gündeme gelen rödevans sisteminde, tüm bu yöntemle çalışan şirketlerin alım garantisi olduğu sanılıyor. Oysa, Soma’daki hizmet alımıydı, ancak asıl işi taşarona yaptıramayacakları için adına rödavans dendi.

* Bu sistemle ihale ile alanda kömür çıkaran şirket belli bir kira karşılığı kömür çıkarıyor. Ve çıkardığı kömürü kendisi pazarlamak zorunda.

* Buralar emek yoğun işletmeler olduğu için işçi maliyetleri, maliyet kalemleri arasında en yüksek kalem.

* Torba yasa ilk hazırlandığında 10. maddesinde, yasa ile doğacak ek maliyetin Kamu İhale Kurumu teklifi ve Bakanlar Kurulu kararı ile karşılanması söz konusu idi. Çünkü belli süreliğine belli bir bedelle anlaşma yapılıyor. Ancak sonra koşullar değişiyor. Gelen maliyet artışının mutlaka hesaplanması gerekir.

* Yasayla işçilik maliyetlerinde yüzde 50’den fazla artış meydana geldi. Bin 74 lira olan işçilik maliyeti 2 bin 214 liraya, 2 bin 200 lira tutarındaki usta maliyeti de 3 bin 141 liraya çıkıyor.

* İşçiye bu paraları kesinlikle ödemek isteriz. Devlete ödeyeceğimiz sigorta primini de vermek istiyoruz. Ancak şu an ki kömür satış fiyatlarında bunun mümkün değil.

* Yasa, sanki tüm işletmelerin kömür satım garantisi varmış gibi düşünülmüş.

* Ayrıca, gelen maliyet yalnız yer altında çalışanlar için değil, madende çalışan tüm işçileri kapsıyor.

Kaçak işler artar

Bugünden sonra kaçak ocaklara daha fazla rağbet olacağını savunan Demir’e göre, zaten denetim de yok, vergi, işçi primi yok. Kaçak kömür işletmelerinin yüzde 500 artacağına inanıyorum. Buna paralel olarak da iş kazalarının çok fazla artacak.

Çalışma saatinde uzlaşı

Çalışma konusunda da sendikaların, yasa koyucu anlaştığı belirtiliyor. Yasa’da günlük 6 saatten fazla yer altında kalınmayacağına dair hüküm var ancak, haftalık çalışma süresi değişmiyor. 6 saatlik çalışma ile işletmelerin günde dört vardiya çalışması gerekiyor. Bu da yeni maliyet yaratacağı için yapılan müzakerelerde işçilerin 6.5 saat çalışma ve cumartesi günü tatil yapması konusunda üstü örtük bir uzlaşıya varıldığı belirtiliyor.

Ömürlerini madenlerde geçiren işçiye bir kez daha eve üzgün gitmek düştü. Neyse ki bu kez arkadaşları hayatlarını kaybettiği için değil, kendileri işsiz kaldığı için.