Cari açık gerildi

Küresel krizin etkisiyle kurların yükseldiği ve ithalatın keskin bir düşüş gösterdiği Kasım ayında, Türkiye'nin cari işlemler açığında rekor oranda küçülme yaşandı. Cari açık, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 83,3 azalarak 3 milyar 348 milyon dolardan 559 milyon dolara geriledi.
Merkez Bankası, Kasım ayı ödemeler dengesi gerçekleşmelerini açıkladı. Buna göre 2008 yılının Kasım ayında sadece 559 milyon dolarlık bir cari açık verildi. Açık, 2007 yılının aynı ayında 3 milyar 348 milyon dolar olmuştu. Alt kalemler itibariyle, ödemeler dengesindeki dış ticaret açığının yüzde 63.3 küçülerek 1 milyar 380 milyon dolara gerilemesi, hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirlerin yüzde 62.1 oranında artarak 948 milyon dolara yükselmesi ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderlerin yüzde 26.5 azalarak 255 milyon dolara gerilemesi, cari açıktaki rekor küçülmede etkili oldu.

Öte yandan, aynı ayda cari transferlerden kaynaklanan girişler 2007 yılının Kasım ayına göre yüzde 28.5 oranında düşerek 128 milyon dolar olarak gerçekleşti.
 

Onbir aylık açık 38.9 milyar dolar

Ocak-Kasım döneminde ise cari açık, 2007 yılının aynı dönemine göre yüzde 17,6 artarak 38 milyar 861 milyon dolar oldu. Onbir aylık verilere göre ödemeler dengesindeki tanımıyla dış ticaret dengesi, 2007 yılının aynı dönemine oranla yüzde 20,4 daha fazla olmak üzere 50 milyar 385 milyon dolar tutarında açık verdi. 2008 yılının onbir aylık dönemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat (CIF) harcamalarının bir önceki yıla oranla yüzde 23,8 oranında artarak 190 milyar 527 milyon dolara ve ihracat (FOB) gelirlerinin yüzde 27,4 artarak 124 milyar 253 milyon dolara yükseldiği, bavul ticareti gelirlerinin yüzde 3,3 oranında artışla 5 milyar 671 milyon dolara ulaştığı tahmin edildi.

Ekim ve Kasım ayları tahmini veriler olmak üzere, 2008 yılının on bir aylık döneminde turizm gelirleri 2007 yılının aynı dönemine oranla yüzde 18,2 artarak 20 milyar 814 milyon dolara, turizm giderleri de yüzde 8 artarak 3 milyar 162 milyon dolara yükseldi. Bunun sonucunda, söz konusu dönemde net turizm gelirlerinin yüzde 20,2 oranında artarak 17 milyar 652 milyon dolar olarak gerçekleştiği tahmin edildi.

Hizmetler kapsamında önemli bir kalemi olan taşımacılıkta 2007 yılının on bir aylık döneminde 187 milyon dolar net çıkış olmuşken, 2008 yılı Ocak-Kasım döneminde 31 milyon dolar tutarında net giriş gerçekleşti

Yurt içinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurt dışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz girişi, 2007 yılının Ocak-Kasım dönemine oranla yüzde 27,1 artarak 873 milyon dolar oldu.

Yurt dışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen sigorta ve reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri kalemiyle ilgili olarak net gider, Ocak-Kasım döneminde 2007 yılının aynı dönemine oranla yüzde 17,2 azalarak 642 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.

Bu gelişmeler sonucunda, 2007 yılının on bir aylık döneminde toplam 13 milyar 210 milyon dolar fazla veren Hizmetler Dengesi kalemi, 2008 yılının aynı döneminde yüzde 26,1 artışla 16 milyar 660 milyon dolar fazla verdi.

Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemindeki net çıkış, 2007 yılının Ocak-Kasım dönemine göre yüzde 10,1 oranında artarak 7 milyar 5 milyon dolar olarak gerçekleşti. Cari transferler kalemi, on bir aylık dönemde yüzde 3,9 azalışla 1 milyar 869 milyon dolar giriş kaydetti.

On bir ayda net 36.5 milyar dolar net sermaye girişi

Ocak-Kasım döneminde finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişi, 2007 yılının aynı dönemine göre yüzde 17,9 artarak 36 milyar 481 milyon dolar oldu. Bu kapsamda, doğrudan yatırımlar kalemi altında, Türkiye'deki yabancı sermayeli şirketlerin yabancı ortaklarından kullandıkları krediler ve yabancıların Türkiye'deki taşınmaz alımlarını da içeren yurt dışında yerleşik kişilerin yurt içinde yaptıkları net yatırımlar, 16 milyar 55 milyon dolar oldu. Söz konusu yatırımlar 2007 yılının Ocak-Kasım dönemindeki 18 milyar 809 milyon dolar olarak gerçekleşmişken tutara göre yüzde 14,6 azaldı. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye'de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının 2007 yılının aynı dönemine oranla yüzde 2,9 artarak 2 milyar 751 milyon dolara yükseldiği, yabancı sermayeli şirketlerin yurt dışındaki ortaklarından 78 milyon dolar net kredi kullanımı gerçekleştirdiği belirlendi.

Yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışında yaptıkları net yatırımların 2007 yılının on bir aylık döneminde net 1 milyar 992 milyon dolar olan tutarı, 2008 yılının aynı döneminde 2 milyar 378 milyon dolara yükseldi. Bu gelişmelerle, doğrudan yatırımlar kaleminde 2008 yılının Ocak-Kasım döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, 2007 yılının aynı dönemine oranla yüzde 18,7 azalarak 13 milyar 677 milyon dolar oldu.

2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 110 milyon dolar net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında 2008 yılının aynı döneminde 4 milyar 945 milyon dolar tutarında net çıkış gerçekleşti.

Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan "diğer yatırımlar" kaleminde 2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 20 milyar 797 milyon dolar olan net giriş, 2008 yılının aynı döneminde 30 milyar 89 milyon dolara yükseldi.  2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 6.779 milyon dolar artan resmi rezervler, 2008 yılının aynı döneminde 2 milyar 340 milyon dolar artış gösterdi.

Yıllık cari açık 44 milyar dolara geriledi

İthalattaki gerilemenin de etkisiyle üç aydır düşük çıkan cari açık Kasım sonu itibariyle yıllık bazda da 44 milyar dolar dolayına geriledi. Yılın ilk sekiz ayında hızlı bir büyüme gösteren cari açık, Ağustos sonunda 48 milyar 992 milyon dolara kadar yükselmişti. İzleyen dönemde küresel krizin şiddetlenmesi, kurlardaki yükseliş, ithalat hacminin hızla daralması, cari açığı küçülmeye başladı. Açık, Eylül sonunda 47 milyar 590 milyon, Ekim sonunda 46 milyar 882 milyon ve Kasım sonunda 44 milyar 93 milyon dolara kadar indi.