Dernek sayısı artışta

2000 yılında 60 bin 931 olan dernek sayısı, 2004 yılı dışında sürekli artış eğilimi gösterdi.
5072 sayılı ''Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İlişkin Kanun''la birlikte kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde kurulu dernek ve vakıfların, faaliyette bulunmalarının yasaklanması nedeniyle varlık nedenleri ortadan kalkan sivil toplum kuruluşları kapandığı için 2003 yılında 71 bin 832 olan dernek sayısı 69 bin 439'a düştü. Bu yıldan sonra sürekli artan dernek sayısı, 84 bin 600'e kadar yükseldi. İl bazında İstanbul 17 bin 308 dernekle ilk sırada yer alırken, bunu Ankara 8 bin 261, İzmir 4 bin 646, Bursa 3 bin 342, Kocaeli 2 bin 457, Konya 2 bin 176, Antalya 2 bin 168, Adana bin 693, Samsun bin 619 ve Balıkesir bin 504 dernekle izliyor.

Dernek sayısındaki artışa paralel olarak, toplam dernek üyesi sayısı da Türkiye nüfusunun yüzde 10'una ulaştı. Dernek üyelerinin yaklaşık yüzde 17'sini ise kadınlar oluşturuyor.
Bölgeler açısından bakıldığında yüzde 35'le en çok dernek Marmara Bölgesi'nde bulunuyor. Yaklaşık yüzde 19'luk payla ikinci sırada yer alan İç Anadolu Bölgesi'nde dernekleşmenin, nüfus baz alındığında Marmara Bölgesi'ne yakın olduğu görülüyor. Derneklerin yüzde 14'ü Ege, yüzde 12'si Karadeniz, yüzde 10'u Akdeniz, yüzde 4,8'i Doğu Anadolu, yüzde 4,4'ü ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alıyor.
 

Yardımlaşma dernekleri ön plana çıktı

Faal dernekler içerisinde dini hizmetlerin gerçekleştirilmesine yönelik faaliyet amacıyla kurulan dernekler ilk sırada yer alıyor. 15 bin civarında dernek dini hizmetlere yönelik faaliyet gösterirken, bunu 14 bin civarında olan spor ile yardımlaşmaya yönelik dernekler izliyor. Son yıllarda ise en çok yeni dernek, yardımlaşmaya yönelik açılıyor, bunu spora yönelik dernekler takip ediyor. Bu iki ayrı amaca yönelik derneklerin yeni açılan dernekler arasındaki ağırlığı, yüzde 40'ları buluyor. Dini hizmetlere yönelik derneklerin yeni açılan derneklerdeki payı ise yaklaşık yüzde 10 civarında.

Derneklerin yüzde 10'unu, hemşehri dernekleri oluşturuyor. Bu derneklerin yarısından fazlası, Marmara Bölgesi'nde İstanbul, Bursa ve Kocaeli'de faaliyet gösteriyor. Hemşehri derneklerinin en fazla olduğu bölgeler, İç Anadolu, Ege ve Akdeniz olarak sıralanıyor.

Derneklerin kuruluş amacına göre dağılımına bakıldığında, yardım faaliyetleri, üyeler arası toplumsal dayanışma ile üyelerin sosyal ve kültürel ihtiyaçları, ön plana çıkıyor. Bu üç amaç, her iki dernekten birinin kuruluş amacı olarak görülüyor.