Dün ‘dejenere’ydi bugün alkışlanıyor

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) eski lideri Nikita Kruşçef’in 1962’de bizzat izlediği çağdaş, karma ‘Yeni Gerçeklik’ sergisi üzerine yaptığı ‘boktan ve dejenere sanat’ yorumu ekseninde yarattığı sanat tartışmasıyla gündeme gelen Rus heykeltıraş, 2. Dünya Savaşı ‘gazi’si Ernst Neizvestny (91), ABD’de hayata veda etti.

Sanatçı, bu süreç üzerine bağlı bulunduğu Sanatçılar Birliği’nden ihraç edilerek, SSCB dönemine denk gelen 1976’ya gelindiğinde, ‘rejimle arasındaki estetik farklılıklardan’ ötürü ülkesinden zorla ayrılmak durumunda bırakılmıştı. Önce İsviçre, sonra ABD’ye giden ve Kruşçef’e, 1979’da verdiği bir söyleşide tekrar hitap eden heykeltıraş, ‘Tehditlerinizden korkmuyorum’ derken, Sovyet lider Kruşçef de “sanatçının yapıtlarına malzeme olan ham malzemenin, aslen endüstride kullanılması ve gidip yurt dışında yaşaması gerektiğini” kendisine ‘tavsiye’ etmişti.

Kruşçef heykeltıraşa ayrıca, ‘Sen ilginç bir tipsin, içinde şeytan var tamam; ama bir yerlerde de meleksin’ ifadesini kullanmış, akabinde bu olayı hatırlayan Neizvestny ise, Kruşçef’i yıllar sonra şunu dile getirmişti: “O günlerin korku ikliminde, konuşulabilir, dobra biriydi. Bu da benim ona karşı dobra olmamı sağlıyordu.”

Yanıtların en güzeli

Ölümü üzerine Rusya Kültür Bakanı Vladimir Medinsky’nin özel bir mesaj yayımladığı sanatçı 2000’de Rusya Başkanı Putin tarafından ‘Onur Nişanı’ ile ödüllendirilmişti. Neizvestny’nin Josef Stalin rejiminde Magadan’da katledilen binlerce kurban anısına yaptığı anıt - heykele, yakın geçmişte Dimitri Medvedev de saygı ziyaretinde bulunmuştu. Heykeltıraş, Nikita Kruşçef’in 1971’deki ölümü ardından, ailesinin isteğiyle Kruşçef’in anıt mezarını inşa etmişti. Krusçev, Moskova’da Novodeviçiy Manastırı Mezarlığı’na, devlet töreni yapılmadan gömülmüştü.