Dünya Sağlık Örgütü'nden vergi önerisi

1 Ocak 2010'da uygulamaya konan vergi oranları ile sigara tüketim vergisinin 2.65 TL'ye ve oransal tüketim vergisinin perakende satış fiyatının da yüzde 63'e çıkarıldığını ifade eden Yürekli, bu şekilde devletin kasasına 15.5 milyar TL özel tüketim vergi geliri ve toplamda da 19.2 milyar TL vergi geliri gireceğini belirtti. Sigara kullanımının azaltılması için vergi oranlarının arttırılması gerektiğini belirten Yürekli, kendi önerileri olan, sigarada oransal vergi oranının yüzde 63'ten 65'e çıkarılması ve belirlenen maktu vergi tutarının 3.10 TL'ye çıkarılması durumunda, ÖTV'den elde edilen gelirin 16.8 milyar TL'ye ve toplam vergi gelirinin ise 20.7 milyar TL'ye yükseleceğini ifade etti. Yürekli, bu şekilde 2009 yılı seviyeleri ile karşılaştırıldığında ÖTV gelirlerinin yüzde 32.4 ve toplam vergi gelirlerinin ise yüzde 29.7 oranında artmış olacağını savundu.

Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisi ve Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi, Türkiye'de Tütün Ekonomisi ve Tütün Ürünlerinin Vergilendirilmesi 2010 Raporu'nun Lansmanı ve Çalışma Toplantısını Ankara Sheraton Otel'de düzenledi. Toplantıya konuşmacı olarak, Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi(SSUK) Başkanı Elif Dağlı, TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Başkanı Cevdet Erdöl, Dünya Sağlık Örgütü Baş Ekonomisti ve Tütünle Mücadele Genel Müdürlüğü Ekonomi Koordinatörü Ayda Yürekli, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Hasan Irmak, Sağlık Bakanlığı Kanser Savaş Dairesi Başkanı Murat Tuncer ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti Başkanı Muharrem Balcı katıldı.
 

'En çok sigara kullanan ülkeler arasında 2'nci sıradayız'

Türkiye'de tütün ekonomisine ilişkin verileri barındıran raporu katılımcılar adına, Dünya Sağlık Örgütü Baş Ekonomisti ve Tütünle Mücadele Genel Müdürlüğü Ekonomi Koordinatörü Ayda Yürekli kamuoyuna açıkladı. Yürekli, en çok sigara kullanan 14 ülke içerisinde Türkiye'nin Rusya'dan sonra ikinci sırada yer aldığını söyledi. Cinsiyetlere göre bakıldığında ise Türkiye'nin sigara kullanımında baylarda ve bayanlarda en üst seviyelerde bulunduğunu ifade eden Yürekli, Türkiye'nin erkeklerde sigara kullanımında birinci sırada, hanımlarda ise ikinci sırada yer aldığını belirtti. Yapılan araştırmada tütünün akciğer kanseri yaptığını bilen kişi sayısının yüzde 90'ların üzerinde olduğunu ifade eden Yürekli, "Aynı şekilde tütünün kalp krizine neden olduğunu bilenlerin oranı da yüzde 90'ın üzerindedir. Bu kadar bilinçli bir toplumun neden kendisini zehirlediğini anlamak güç" dedi. Yürekli, araştırma sonucuna göre Türkiye'de toplumun yüzde 30'unun sigarayı bırakmak isteği içerisinde olduğunun gözlendiğini bildirdi.

13-15 yaş arası gençlerin yüzde 9'u sigara kullanıyor

Türkiye'de 13-15 yaş grubu gençlerin yüzde 9'unun günlük olarak sigara kullandığı ve günde 13 sigaraya kadar içtiklerini ifade eden Yürekli, bunun büyük bir felaketin habercisi olduğunu belirtti. Yürekli, 2003 yılında Sağlık Bakanlığı'nın yaptığı çalışmaya göre 54 bin 699 kişinin sigaradan hayatını kaybettiğini ortaya çıkardığını belirterek, 2010 ve 2050 yılları arasında sigara kullanımının aynı oranda devam etmesi sonucunda 227bin kişinin daha hayatını kaybedeceğini sözlerine ekledi.
 

Tütün kullanımının azaltılmasında vergiler büyük önem taşıyor

Tütün kullanımının azaltılmasında vergilerin büyük önem taşıdığını ifade eden Yürekli, bunun yanı sıra sigara da promosyonun ve reklamlarında tamamen ortadan kaldırılması gerektiğini ifade etti. Türkiye'de özellikle 2002 yılından sonra fiyatlar arttığı oranda tüketimde azalma görülüyor. Bugün Türkiye'de sigara vergilerinin paketin yüzde 79'una kadar çıkmış durumda olduğunu sözlerine ekleyen Yürekli, "Ülkeler ve hükümetler sigara kullanımını düşürmeyi düşünüyorsa vergi oranını arttırmalıdır. Türkiye bu noktada hem halk sağlığını seçti hem de yüksek vergi geliri sağladı. Ocak 2010'da vergilerde bir artış oldu. Bu artış, maktu vergilerde 2.65 TL oransal vergilerde ise yüzde 63'ü buldu. Tütün fonu göreceli olarak kaldırılıyor. Tam olarak kaldırılmıyor ama ve şuanda Türkiye'de en yüksek ÖTV vergisi uygulayan dünyada 14. Ülke Türkiye. En çok tütün kullanan 16 ülke içerisinde ise ÖTV'si en yüksek 2. Ülke Türkiye. Polonya'nın arkasından" dedi.

2010 yılına bakıldığında sigara fiyatlarının ortalama 5.25 TL'yi bulduğunu ifade eden Yürekli, toplam vergi oranının ise fiyatların yüzde 78.7'sine denk düştüğünü ve ÖTV vergisinin de yüzde 63'ü bulduğunu ifade ederek, bu durumun çok sevindirici olduğunu dile getirdi. Yürekli, sigara vergilerinin arttırıldığında hükümetin önemli oranda vergi gelirine de sahip olduğunu ifade ederek, "2010 yılında alınan vergiler 15 milyar TL'nin üzerine çıkmış durumdadır. Ocak 2010'dan beri vergi artışı yürürlüğe girdiği andan itibaren üretimde büyük düşüş olmuştur. Vergi gelirlerinde bu nedenle ilk 3 ayda düşüş olmuştur. Ama yıl sonunda gelirler istenilen seviyeye çıkmıştır" dedi. Türkiye'de sigara paketi fiyatının paket başına 2.43 euro olduğunu ifade eden Yürekli, diğer ülkelerle karşılaştırıldığında Estonya, Litvanya, Kıbrıs gibi küçük ülkelerle aynı seviyede olduğunu belirtti. Yürekli, "Bizim ekonomimiz onların ekonomisinde daha büyük. Dolaysısıyla bu fiyatlar Türkiye'de daha da artırılabilir" diye konuştu.
 

Sigara kullanımının azaltılması için öneriler

Yürekli, sigara kullanımının azaltılması için Dünya Sağlık Örgütü adına önerilerde bulunarak, ÖTV'nin özellikle maktu kısmının enflasyon ile her yıl artırılması gerektiğini ifade ederek, "ÖTV oranlarının perakende satış fiyatının en azından yüzde 70 oranında artırılmasını talep ediyoruz. Bu KDV dışında olan vergidir. Sigara talebindeki fiyat esnekliğine bağlı olarak sigara vergileri artırılmalı" dedi. Yürekli, tütün konusunda vergilerden elde edilen paraların bir kısmının Sağlık Bakanlığı'na ve tütün kontrol programlarına yatırılması gerektiğini tavsiye etti.
 

Kaçakçılık artmaz

Kaçakçılığın her ülkede sorun olduğunu ifade eden Yürekli, "Kimi ülkeler vergi artırmak istemiyorsa, bunu kaçakçılık var artıramıyoruz diye sunuyorlar. Ama hükümet eğer kararlıysa ben vergimi artırırım, kaçakçılıkla da mücadele ederim diyor. Aynen Türk hükümetinin yaptığı gibi. Şuan da hemen hemen diğer ülkelerde yaptığımız araştırmaya göre vergiler artırılsa bile gelirler de artıyor. Bu nedenle kaçakçılık artmıyor. Hükümet yine aynı geliri sağlıyor" dedi.

Bir gazetecinin "Kaçakçılığın artmayacağı konusunda nasıl bu kadar net konuşabiliyorsunuz" sorusuna ise Yürekli, "Kaçakçılığı eşek sırtı kaçakçılık olarak algılamayın, kaçakçılıkta sigara esasen pahalı olan ülkelerden ucuz olan ülkelere giriyor. Örneğin AB ülkelerinden Kıbrıs'a sigara satışı yapılıyor. Daha sonra bu sigaralar diğer ülkelere vergisiz ve kayıtsız şekilde dağılıyor. Her alanda kaçakçılık var, önemli olan fiyatı artırdığımızda kaçakçılık ne kadar artacak bunu tespit edebilmek" diye konuştu.

TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Başkanı Cevdet Erdöl, Türkiye'de Tütün Ekonomisi ve Tütün Ürünlerinin Vergilendirilmesi 2010 Raporu'nun Lansmanı ve Çalışma Toplantısında bir konuşma yaparak, sigara tüketimine karşı alınması gereken önlemler içerisinde vergi oranlarının artırılması konusunun da yer aldığını ifade ederek, bu durumda kaçakçılığın artacağı ifadelerinin gerçekçi olmadığını dile getirdi. Erdöl, sigara kullanımı yasağı getirilen, kapalı alanların tarifinin de yeniden yapılması gerektiğini sözlerine ekleyerek, "İş yerleri bulundukları alan bir fermuar çekiyor, fermuarı açtıklarında orayı açık alan kapattığında da kapalı alan sayıyor. Bunların önüne geçilmeli. Kapalı alan tarifi net olarak akıllarda soru işareti bırakmayacak şekilde yeniden yapılmalı ve bunun içinde çalışmalar yapılıyor" dedi .
 

'2030 yılında kanserli hasta sayımız 500 bine ulaşır'

Sağlık Bakanlığı Kanser Savaş Dairesi Başkanı Murat Tuncer, toplantıda bir konuşma yaparak, Avrupa'da akciğer kanserine yakalanma oranında birinci sırada yer aldığımızı aynı şekilde sigaraya bağlı diğer hastalıklarda da en üst sıralarda bulunduğumuzu ifade etti. Her yıl 150 bin kanserli hasta sayısına ulaşıldığını ifade eden Tuncer, bunların 90 bininin sigara kaynaklı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybettiğini belirtti. Tuncer, "9 günlük bayram tatilinde ölen vatandaşın 2 katı kadar vatandaşımız her gün sigaradan dolayı hayatını kaybediyor. Bu rakam dehşet vericidir" dedi.

2030 yılına gelindiğinde eğer önlem alınmazsa her yıl 500 bin sigara kullanıcısının kansere yakalanacağını ifade eden Tuncer, bugün kanser ile savaş için her yıl harcanan 2.3 milyar euro'luk rakamın 2030 yılında 10 milyar euro'ya ulaşacağını sözlerine ekledi.  Vergilerin artırılmasına destek vermeye hazır olduklarını dile getiren Tuncer, "Türkiye'de hala satış noktalarının kontrolü yapılmıyor. Örneğin cappucino'lu sigaralar satılması yasak olduğu halde satılabiliyor" dedi. Sigara kullanımının azaltılması için bir öneride bulunan Tuncer, "İlaç fiyatları konusunda AB ülkeleri içerisinde en ucuz olan ülke Türkiye, neden sigara fiyatında da en pahalı olan ülke Türkiye olmasın" dedi.
 

'Vergi artırımı vatandaşın tepkisini çeker'

Türkiye Yeşilay Cemiyeti Başkanı Muharrem Balcı burada yaptığı konuşmada, sigara kullanımının azaltılması için sadece vergi oranını arttırmanın vatandaşın tepkisini çekeceğini ifade ederek, "Vergi artırılsa dahi tüketiciler kısa bir şaşkınlığın ardından yine eskisi gibi aynı oranda sigarayı kullanmaya devam edecektir. Bunun örneklerini daha önce de yaşadık. Vergi artırımının yanı sıra daha kapsamlı projeler geliştirilmeli" diye konuştu.

'1 ayda sigara bırakma hattına 195 bin kişi başvurdu'

Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı Hasan Irmak, toplantıda yaptığı konuşmada, sigarayı bırakmaya yardımcı olan ilaçların Sağlık Bakanlığı olarak kendileri tarafından alındığını ve Türkiye'de sayıları 200'e ulaşan sigara bırakma noktalarında bu ilaçların sigarayı bırakmak isteyen kişilere dağıtıldığını ifade etti.
Irmak, 171 numaralı sigara bırakma hattına 1 ayda 195 bin kişinin başvuruda bulunduğunu ifade ederek, böyle bir rakamın hiç bir ülkede yakalanamayacağını sözlerine ekledi.
 

'Türkiye'nin tütün sektörü WikiLeaks'de yer aldı'

Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi(SSUK) Başkanı Elif Dağlı, toplantının bitiminde yaptığı konuşmada, "Türkiye'nin wikileaks belgelerinde en fazla yer alan ülke olduğu söyleniyor. Ama esasen bu belgelerde en fazla Türkiye'nin tütün piyasası yer alıyor. Bir belgede sigara firması sahibi şunu söylüyor 'Sigara vergilerini Maliye Müsteşarı'ndan aldığımız söz üzerine bizim istediğimiz gibi çıkaracaklar." İşte bu tür diyaloglar sigara üzerinde oynanan oyunları açık ve net şekilde gösteriyor" dedi.