Elektrik zammı yarın devrede

Elektrikte geçilen "otomotik zam" uygulaması kapsamında belirlenen yeni zamlar yarından itibaren yürürlüğe giriyor. Elektrik Mühendisleri Odası (EMO), yarından itibaren yürürlüğe girecek elektrik zammını ironik bir dille eleştirerek, bunu hükümetin halka “bayram hediyesi” ve “bayramda acı şeker” olarak nitelendirdi.

EMO’dan yapılan açıklamada, “AKP Hükümeti’nin serbest piyasa ve özelleştirme ısrarı nedeniyle pahalı elektrik ve elektrik kesintileri açmazıyla karşı karşıya kalan halk, yeni yılın ardından Şeker Bayramı’nda da yine zam hediyesi aldı” denildi. Yarın devreye girecek zamla çıplak elektrik fiyatının yüzde 10.7 arttığı belirtilen açıklamada, böylece bu yıl içinde konutların kullandığı elektriğin çıplak fiyatına yapılan kümülatif zammın yüzde 64.5’e ulaştığına işaret edildi. Bu zamla elektrik fiyat artışının, Ocak 2003-Ağustos 2008 dönemini kapsayan 5 yıl 7 aylık AKP iktidarı döneminde gerçekleşen tüketici fiyatları endeksindeki yüzde 63.5’lik kümülatif artışı da aştığı vurgulandı. Açıklamada, “Böylece 5 yıldır zam yapmadık diyerek oy toplayan AKP Hükümeti’nin seçim boyası 10 ayda döküldü. Yapılan zamlarla AKP Hükümeti, 1 yıl içinde yurttaşlardan yaklaşık 4.5 milyar YTL fazla para toplayacaktır” denildi.

Elektrikte AKP'nin zam serüveni

Konutlarda kullanılan elektriğin fiyatını, çıplak fiyat üzerinden yüzde 18.2, iletim, dağıtım ve perakende hizmet bedellerindeki artışlarla birlikte ise yüzde 19.5 oranında artıran yeni yıl zammı 1 Ocak’ta devreye girmişti. Seçimlerin hemen ardından yapılan bu fiyat ayarlamasıyla sanayide çıplak elektrik fiyatı yüzde 11.7, ticarethanelerde yüzde 17.5 artırılmıştı. Ocak ayında sanayicinin fiyat artışı konutlara göre daha düşük düzeyde tutulurken, bu dönemde tarifede en çok zam gören kullanıcılar yüzde 21.1 ile şehit aileleri ve muharip malul gaziler oldu.

Hükümet, serbest piyasa ısrarı nedeniyle girilen elektrik sıkıntısı ortamında özel sektörün kar realizasyonuna yönelik zam taleplerini karşılamak için 1 Ağustos 2006’da Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği’ni devreye soktu. Bu uygulama ile söz konusu piyasada elektriğin birim maliyeti 19 YKr’yi aştı. Bu maliyetin tüketicilere aktarılmasını öngören düzenleme ile 20 dağıtım şirketinin tarifesine bu sistemin maliyeti yansıtıldı. Bu uygulamanın Haziran 2008’de devreye alınmasıyla 1 Temmuz’dan geçerli olmak üzere zamlar tarifelere yansıdı. Böylece 1 Temmuz 2008’den itibaren çıplak elektrik fiyatları yüzde 25.7 oranında artırıldı. Aynı tarihte Yüksek Planlama Kurulu kararıyla devreye alınan Maliyet Bazlı Fiyatlandırma denilen otomatik zam uygulamasının ilk yansıması ise yarın uygulamaya geçiyor.

Resmi Gazete’de de yayımlanan zam kararına göre yarından itibaren elektrik fiyatları çıplak olarak yüzde 10.7 oranında artırılıyor. Böylece yılbaşından bu yana yapılan zam konutlarda yüzde 64.5’e, sanayide yüzde 55.4’e, ticarethanede yüzde 63.5’e ulaşmış oluyor. Çıplak elektrik fiyatlarına yapılan zam; şehit ve gazi aileleri için yüzde 68.6’ya ve kalkınmada öncelikli illerdeki mesken kullanıcıları için de yüzde 65.2’ye ulaştı.

Zamdan kimler ne kadar etkilenecek?

Türkiye’de elektrik tüketiminin dağılımına bakıldığında, 36.5 milyar kilovatsaati aşkın tüketimle en çok konut tüketicilerinin zamdan etkileneceği görülüyor. Hane halklarının, diğer sektörlerin ürünlerini de tüketmek zorunda oldukları dikkate alındığında, enerji girdi maliyetlerindeki artışların yansıtılmasıyla yaşanacak zam furyasından da ayrıca etkilenecekleri belirtiliyor. Elektriğe yapılan zam, ekmek gibi temel yaşamsal ihtiyaçlara varıncaya kadar pek çok ürün için zamların devreye girmesi anlamını taşıyor.

Elektrik tüketiminin sektörel dağılımına bakıldığında 22.1 milyar kilovatsaat ile en çok tüketimin "ticarethane, yazıhane, turizm, el sanatları ve diğer hizmetler grubu" tarafından gerçekleştirildiği görülüyor. Ancak sektörlerin toplulaştırılmış olması nedeniyle iyi bir analize imkan vermeyen bu grup dışındaki elektrik tüketimlerine bakıldığında elektrik zamları; 15.5 milyar kilovatsaat tüketimi olan demir çelik sektörü ile 14.5 milyar kilovatsaatlik elektrik tüketen tekstil sektörlerini ciddi şekilde etkileyecek.

Hastanelere ve okullara tehdit

EMO açıklamasında, serbest piyasa ve özelleştirme ısrarının getirdiği sorun yalnızca pahalı elektrik sonucunda yoksunluk ve yoksulluğun artmasıyla sınırlı kalmayacağı ifade edilerek, şöyle denildi: “Hastane, okul gibi temel kamu hizmeti veren kurumlar, Şeker Bayramı sonrasında elektrik faturalarını ödeyemedikleri için elektriklerinin kesileceği tehdidiyle karşı karşıyadırlar. Böylesi bir yönetim anlayışı ne demokrasi, ne insan hakları, ne sosyal devlet anlayışıyla bağdaşmaz. Hükümeti bir an önce enerji alanında birikmiş sorunları çözmek için ciddi adımlar atmaya, kamu yatırımlarının devreye alınması için kaynakların seferber edilmesine davet ediyoruz.”