EMO: Kömüre desteğin maliyeti kayıp-kaçak bedeline yüklendi

TETAŞ`ın kayıp ve kaçak kullanımlar için dağım şirketlerine satacağı elektrik fiyatına 2018 başından itibaren geçerli olmak üzere yüzde 19.26`lık zam yapıldığına işaret eden EMO, alım garantili elektrik üretiminin kurum üzerinde oluşturduğu yükün, kayıp ve kaçak ile genel aydınlatma bedeli olarak kamunun üzerine yıkıldığını vurguladı.

Açıklama şöyle:

TETAŞ`ın Kayıp ve Kaçak Kullanımlar İçin Dağıtım Şirketlerine Vereceği Elektrik Fiyatına yüzde 19.26 Zam Yapıldı

Bir kamu kuruluşu olan Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi`nin (TETAŞ) kayıp ve kaçak tüketimleri karşılamak için yaptığı satışlara uyguladığı fiyata, 2018 yılbaşından itibaren yüzde 19.26`lık zam yapılmıştır. Yerli kömür kullanımı karşılığında santrallara; piyasa fiyatlarının üzerinde alım garantisi verilmesi yoluyla 2016 ve 2017 yıllarında 530 milyon lira fazladan TETAŞ`tan aktarım yapılmıştır. Geçen yılsonunda alınan 2025 yılına kadar alım garantisinin sürdürülmesine yönelik karar kapsamında da 2018 yılında 20.8 milyar kilovat saatlik alım için de 4.2 milyar lira ödeme yükümlülüğü oluşmuştur. Enerjide belli sermaye gruplarını desteklemeye dönüşen alım garantili elektrik üretiminin TETAŞ üzerinde oluşturduğu yük, kayıp ve kaçak ile genel aydınlatma bedeli olarak kamunun üzerine yıkılmaktadır.

 TETAŞ; 1 Ocak 2018`den itibaren kayıp ve kaçak tüketimi karşılamak üzere dağıtım şirketlerine sattığı elektrik fiyatını 15.1 kuruştan 18.008 kuruşa çıkararak, yüzde 19.26 oranında zamlandırmıştır. Genel aydınlatmayı karşılamak üzere dağıtım şirketlerine sattığı elektrik fiyatını da 19.3`ten 20.63 kuruşa çıkarmış, buradaki zam oranını yüzde 6.7`de tutmuştur. TETAŞ`ın geçen yıl başlattığı aynı elektrik için satış fiyatını farklılaştırma uygulaması, faturalara yansıyan maliyetlere "siyasi-ticari" ilişkilerin tercihleri doğrultusunda müdahale edilmesini sağlamaktadır. Geçen yıl TETAŞ`ın kayıp ve kaçak için elektrik satış fiyatı düşük tutularak kamu üzerinden dağıtım şirketleri fonlanırken, bu yıl genel aydınlatma ile kayıp ve kaçak için yapılan satışlara uygulanan fiyat arasındaki makas kapatılmaya çalışılmıştır. Bu uygulama abonelerin elektrik faturalarının hesabında dikkate alınan tarifelerde kayıp ve kaçak bedelinin de içinde yer aldığı dağıtım kalemine enerji maliyet kaleminden daha yüksek zam yapılmasıyla sonuçlanmıştır. 1 Ocak 2018`de konutların faturasına yansıtılan enerji bedeli yüzde 6.86 artırılırken dağıtım kalemine yüzde 12.71 zam yapılmıştır. Kamu bütçesinden karşılanan genel aydınlatma tarifesinde de enerji bedeli yüzde 6.9, dağıtım bedeli ise yüzde 12.4 zamlanmıştır.

İlk kurulduğu tarihten itibaren Yap-İşlet (Yİ), Yap-İşlet-Devret (YİD), İşletme Hakkı Devri (İHD) kapsamındaki santrallara verilmiş olan pahalı alım garantilerinin yükümlülüğünü üstlenen TETAŞ, kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim Anonim Şirketi`nin (EÜAŞ) ucuz üretim yaptığı santrallardan elektrik alarak paçal fiyat oluşturup satıyordu. Elektrikte dışalım-dışsatım faaliyetleri de yürüten TETAŞ, elektrik piyasasının kuruluşunun ardından önce DUY (Dengeleme Uzlaştırma Yönetmeliği) ardından Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) kapsamında da alım-satım yaparak fiyatlara müdahil olmaya başlamıştır.

TETAŞ, 2016 yılından itibaren ise yerli kömür santrallarından, piyasadan bağımsız ve ihalesiz olarak belirlenen fiyat üzerinden alım yapmaktadır. Bu kapsamda 4 Ağustos 2016 tarihli Bakanlar Kurulu kararı doğrultusunda, 2016 yılında 18.5 kuruşluk birim fiyat üzerinden yerli kömür santrallardan aldığı 6 milyar 326 kilovat saat elektrik için 1 milyar 170 milyon lira ödeyen TETAŞ, 12 Ekim 2016 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla da 2017 yılında yine 18.5 kuruşluk birim fiyat üzerinden 18 milyar kilovat saat elektrik satın alarak, 3.3 milyar lira ödeme yükümlülüğü üstlenmiştir.

TETAŞ üzerinden kömür yakıtlı santrallara verilen desteğin kapsamı 20 Kasım 2017 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla daha da genişletilmiştir. Yerli-ithal kömür karışımı yakıtlı santrallar yerli kömürden yaptıkları üretim ölçüsünde destekleme kapsamına dahil edilirken, bu desteklemeler yıllık olmaktan çıkarılarak, 2025 yılına kadar kömür santrallarının üretimlerinin TETAŞ tarafından satın alınacağı garanti edilmiştir. Alım garantisi verilen miktar; Bakanlar Kurulu kararında yer alan formül üzerinden hesaplandığında kömür santrallarının kurulu güçlerinin yüzde 74 kapasite ile çalıştırılması durumunda gerçekleştirecekleri yıllık üretimin yarısını kapsamaktadır. Ayrıca TETAŞ`a bu miktarı yüzde 40`a kadar artırma yetkisi tanınmış, 2017 yılı için de bu yetkinin kullanılmasına olanak sağlanmıştır. Bu yetkinin 2017 yılı için kullanılıp kullanılmadığına ilişkin herhangi bir açıklama yapılmamış olmakla birlikte 2018 yılı için TETAŞ yerli kömür yakıtlı santrallardan 19 milyar 939 milyon, yerli-ithal kömür karışımı yakıtlı santrallardan 875.9 milyon kilovat saat elektrik alımı ihalesi gerçekleştirmiştir. TETAŞ`ın bugüne kadar yaptığı ihalelerde hangi santrallardan ne kadar alım yaptığına ilişkin herhangi bir açıklama da yapılmamıştır. Son Bakanlar Kurulu kararıyla bu yılın ilk çeyreği için 20.135 kuruş; sonraki dönemlere ilişkin de bu fiyatın 3`er aylık enflasyon oranında artırılacağı garantisi getirilmiştir. Enflasyon artışı dikkate alınmadan hesaplama yapıldığında TETAŞ, 2018 yılında gerçekleştireceği toplam 20.8 milyar kilovat saatlik elektrik alımı karşılığında yaklaşık 4.2 milyar TL ödeme yükümlülüğü altına girmiştir.

 EPİAŞ verilerine göre 2016 yılı piyasa takas fiyatı ağırlıklı ortalaması 14.832 kuruşken, 18.5 kuruşluk fiyat uygulamasıyla kilovat saat başına 3.7 kuruş olmak üzere toplam 232 milyon TL; 2017 yılı piyasa takas fiyatı ağırlıklı ortalaması 16.811 kuruşken yine 18.5 kuruşluk fiyat uygulamasıyla kilovat saat başına 1.7 kuruş olmak üzere 304 milyon TL kamudan fazladan aktarım yapılmasına yol açılmıştır. Bu yıl piyasa takas fiyatının geçen yılla aynı düzeyde olacağı varsayılırsa, kilovat saat başına 3.3 kuruş olmak üzere fazladan 692 milyon TL ödeme yapılacaktır. Bu yükün bir kısmı EÜAŞ`ın ucuz üretim yapan santralları üzerinden karşılanmaya çalışılırken, bir kısmı da 2017 yılı başından beri uygulamaya konulan farklı fiyatlandırma uygulamasıyla bazen genel aydınlatma ödemesi olarak kamu bütçesine bazen de yurttaşların faturalarına yansıtılmakta; sonuç itibarıyla kamunun cebinden karşılanmaktadır. Yap-işlet modeliyle yaptırılan, toplam kurulu gücü 4 bin 600 MW olan, 4 doğalgaz santralına sağlanan alım garantisinin süresi bu yıl dolacakken, doğalgaz santrallarının yerine AKP iktidarı tarafından kömür santralları geçirilmiş olmaktadır.