Engelsiz bir Türkiye için...

Türkiye’de nüfusun yüzde 12.5’ini oluşturan 8.5 milyon engelli ulaşım, eğitim, istihdam, insanların bilinçsizliği ve duyarsızlığı gibi bir dizi sorunla boğuşuyor...

Ne sokakta, ne okulda, ne istihdamda...

Oysa Sabancı Üniversitesi yürütücülüğünde hazırlanan “Engelsiz Türkiye İçin: YolunNeresindeyiz?” başlıklı rapora göre , engellilerin tüm sorunlarını ortadan kalkması için gayrisafi milli hasılanın (GSMH) yüzde birinden az bir bütçe yeterli. Nüfusun yüzde 12.5'ini oluşturan 8.5 milyon engelli “sanki engelliler yokmuş gibi davranılan” Türkiye’de bir dizi sorunla boğuşuyor: ulaşım, eğitim, insanların bilinçsizliği vs. İçlerinde en önemlilerinden biri de istihdam. Yasada olmasına karşın engelliler iş bulamıyorlar. Özel şirketler hatta bir çok kamu şirketi, kanunda öngörülen cezayı ödemeyi kabul edip engelliyi işe almıyor. Kimileri ‘biz sigortanı ödeyelim, sen işe gelme’ diyor, kimileri de onları reklam aracı yapıyor. Engelliler ise içi boş eğitimlerden ve istihdam vaatlerinden bıkmış durumda. Birleşmiş Milletlere üye 156 ülkede “Engelliler Haftası” olarak kabul edilen 10-16 Mayıs haftasında her yıl olduğu bu yıl da gibi Türkiye’de bir dizi etkinlik yapıldı. Engellilerin sorunları bir kez daha masaya yatırıldı. Ancak belli ki karar vericilerin 3 maymunu oynaması sürecek. 2005’de yürürlüğe giren 5378 Sayılı Özürlüler Yasası ile başta belediyeler olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşların ve belediyelerin, yaya geçitleri, resmi yapılar, yeşil ve spor alanları gibi altyapıları engellilerin erişebilirliğine uyumlu hale getirmesi için 7 yıllık bir süre tanınmıştı. 7 Temmuz 2012'de bitmesi planlanıyordu ama kurumlar üzerlerine düşen görevleri yapmadılar ve 7 yıllık süre 3 yıl daha ertelendi.

Engelsiz Türkiye İçin: Yolun Neresindeyiz?

Sabancı Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi Dilek Sabancı’nın önderliğinde ve Sabancı Üniversitesi yürütücülüğünde hazırlanan “Engelsiz Türkiye İçin: YolunNeresindeyiz?” başlıklı rapora göre , engellilerin tüm sorunlarını ortadan kalkması için gayrisafi milli hasılanın (GSMH) yüzde birinden az bir bütçe yeterli. Rapor, engellilerin beş sorununa odaklanıyor ve çözüm önerileri getiriyor: Erişilebilirlik, eğitim, istihdam, siyasal katılım, sağlık ve rehabilitasyon hizmetleri. Engellilere yönelik harcama 2011 yılı GSMH'nın yüzde 0,44'ü. Bu harcamaların yüzde 70'i nakit para transferi. Raporda, bu harcamaların devam etmesi ancak topluma eşit katılımları için sorunlara da bütçe ayrılması talep edildi.

Yasa var, uygulama yok

2002 verilerine göre nüfusun yüzde 12,23'ü engelli. Raporda, engellilerle ilgili en büyük sorunlarından biri veri eksikliği; çocukların ayrı olarak ele alındığı kapsamlı veri toplama sistemine ihtiyaç var. Engelli haklarının Türkiye'de uluslararası sözleşmeler, anayasa ve yasalarda güvence altına alındığına ancak uygulamada eksiklikler olduğuna dikkat çekildi

Erişilebilirlik

Engelli bireylerin yüzde 66,9'u kaldırımlara, yüzde 55 ila 60 arası da yaya yollarına, yaya geçitlerine, market, mağaza, lokanta, kamu binası, postane ve banka gibi yerlere erişemiyor.İzleme ve denetleme mekanizması mevcut değil. Mimarlar erişilebilirlik konusunda yeterli eğitimi almıyor. Everensel tasarım konusunda uzman sayısı arttırılmalı. Yardım temelli anlayıştan hak temelli anlayışa geçilmeli.Bilgi ve hizmete erişimde internet sitelerinin yüzde 85'inde engellilere yönelik yeterli bilgi yok. Mekan ve etkinlik listelerine uluslararası tanınırlığı olan erişilebilirlik sembolü konmalı.

Eğitim

Engellilerin, bütünleştirici bir ortamda eğitim alabilmesi için gerekli sistem oluşturulmamış. Üst eğitim kademelerine doğru öğrenci sayısı düşüyor. Okullara daha çok yetki verilmeli, bütçe ayrılmalı. Rehberlik hizmetleri yeniden yapılandırılmalı.

İstihdam

2012 TÜİK verilerine göre, kamuda işçi statüsünde yaklaşık bin, özel sektörde 25 bin kontenjan açığı var. Kamu kurum ve kuruluşlarında yaklaşık 23 kişilik memur kadro açığı var.100 bin engelli işe yerleştirilmeyi bekliyor. Bu yüzden yeni istihdam alanları yaratılmalı. İstihdamda eğitim düzeyi, ayrımcılık, erişilebilirlik gibi sorunlar mevcut.

Siyasal katılım

Oy kullanma hakkı, fiziksel engeller nedeniyle kullanılamıyor. Meclis, büyük oranda fiziksel olarak erişilebilir değil. Danışmanlık hizmetleri yetersiz olduğu için dernekler hak arama yerine danışmanlık hizmeti vermek durumunda kalıyor; bu da derneklerin verimli çalışmasını engelliyor

Hizmetler

Engellilerin yüzde 44,3'ü sağlık hizmetinden yararlanamıyor; zihinsel engelliler için bu oran yüzde 51'e çıkıyor. Sağlık kurumlarına fiziksel erişimdeki engel hizmet erişimini de engelliyor.