Gıda stoku arttı

Koronavirüs salgını, ekonomileri de derinden vurdu. Halk tasarrufa yöneldi. Harcamalar, belli ürünlerde yoğunlaştı. Ülkeler güçlerine, mali durumlarına göre, birbiri ardına ekonomik önlem paketleri açıkladılar. ABD, toplam 6 trilyon dolarlık ekonomi paketinin 2 trilyon doları, doğrudan destek şeklinde kullanılacak. Yurttaşlarından bağış toplayan Türkiye ise 100 milyar liralık bir paket açıkladı.

Peki, ekonomik paketler işe yarar mı? Devletin vergi gelirlerinin azaldığı, insanların eve kapandığı bu süreçte, önlemler hedefine ulaşır mı? Tüketimi teşvik ve tahrik eden, insanlara daha çok harcamayı teklif ve telkin eden piyasa ekonomisine ilişkin ezberler bozulur mu? Bu soruları, Ekonomistler Platformu’ndan Aksoy Araştırma Başkanı Ertan Aksoy’a sorduk. Aksoy da, Dr. Oğuz Demir’le birlikte, Merkez Bankası Banka Kartı ve Kredi Kartı Harcama Tutarı verileri üzerinden, Mart 2019 ve Mart 2020’nin son haftasında yapılan tüketimi kıyasladıkları çalışmayı özetledi:

- Halk, gıda stoklamaya yöneliyor. Market alışverişinde patlama yaşanıyor.    

- Sağlık ürünleri ve kozmetikte, 2019 Martı’nın son haftasında 715 milyon TL, 2020 Martı’nın son haftasında 932 milyon lira harcandı. Halk, güzellik malzemelerine değil, dezenfektana yöneliyor.

- Giyim ve aksesuar harcamalarında büyük düşüş var. Çünkü hem sosyal hayat çok kısıtlı. Aynı dönem aralığında bu alandaki harcamalar yüzde 35 düşerek 856 milyon TL’ye geriledi.

- Dışarıda yemek çok azaldı. 2019 Martı’nın son haftasında 819 milyon TL, bu yılın mart ayının son haftasında 615 milyon lira harcanmış. Düşüş oranı yüzde 24.  

TALEP DÜŞÜŞÜ, İŞSİZLİĞİ ARTIRACAK

Ekonomistler Platfor-mu’ndan Aksoy Araştırma Başkanı Ertan Aksoy’un diğer saptamaları şu şekilde:

- Emek yoğun sektörlerde talepteki bu düşüş, kaçınılmaz olarak işsizliği artıracaktır. İşsizlik verileri 3 ay geriden geldiğinden, ne tür bir istihdam kaybı yaşandığını, en erken 3 ay sonra sağlıklı olarak görebiliriz.

- Emek yoğun ve katma değeri düşük sektörlerde bir işyerinin 3-4 ay kapalı kalması halinde, onun yeniden toparlanması çok güç olur. Eğer bu işletmeler destek görmezlerse, işsizlik daha da artar. Bu sektörlerde kâr oranlarının da düşük olduğunu unutmamak gerekir.

- Konaklama sektörü daralmış. Geçen yıl mart ayının son haftası 220 milyon lira olan harcama, 2020 Mart ayının son haftası 127 milyon liraya düşmüş. Kayıp, yüzde 41.