Gıda ve yem kanunu yürürlükte

Yasa, Hayvan Sağlığı ve Zabıtası, Zirai Mücadele ve Zirai Karantina, Yem, Hayvan Islahı, İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar, Hayvanları Koruma Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner Hekimler Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair kanunlarda, bazı maddeleri yürürlükten kaldırıyor. Resmi Gazete'de 13 Haziran 2010 tarihinde yayımlanan yasanın birkaç maddesi aynı gün yürürlüğe girmişti.

Söz konusu yasa, gıda, gıdayla temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbi ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalarla mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmi kontrolleri ve yaptırımlarını kapsıyor. Kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdaları kapsam dışında tutuluyor.

Yasaya göre, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, ihbarı mecburi bir hastalığın varlığı, şüphesi ya da yeni bir salgın durumunda, inceleme yapacak, gerekli kontrol ve koruma önlemlerini alacak. Bakanlık, hayvan hastalıkları bildirim sistemini kuracak ve sistemin işletilmesini sağlayacak. Bazı hayvan türleri için özel izole bölgeler oluşturabilecek, bu bölgelerde bazı hayvanların yetiştirilmesi de yasaklanabilecek.

Hayvan sahipleri ya da hayvan sahibi adına bakıcısı, hayvanların ve işletmelerin kayıtlarını yaptıracak, işletmelerine giren-çıkan, yeni doğan, telef olan, kesilen hayvanları Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bildirecek. Hayvancılık işletmelerinden doğrudan yapılan satışlar hariç, hayvanların alım, satımları, ruhsatlı hayvan pazarı, borsalar ve bakanlıktan izinli hayvan panayırlarında, ev ve süs hayvanları ise ruhsatlı ev ve süs hayvanı satış yerlerinde alınıp, satılabilecek.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, hayvan ıslahı, hayvan gen kaynaklarının korunması, damızlık amaçlı hayvanların yetiştirilmesi, kayıt altına alınması, ön soy kütüğü ve soy kütüklerinin oluşturulması gibi zootekni konularında düzenleme yapmaya, hayvan yarışları düzenlemeye, yurt içinde ve yurt dışındaki hayvan yarışları üzerine yurt içinden ve yurt dışından müşterek bahis kabul etmeye yetkili olacak.

Hayvanların üremesinde kullanılan sperma, ovum, embriyo, damızlık yumurta, ipek böceği tohumu, larva ve oğul gibi ürünleri üretenler, depolayanlar ve dağıtanlar, bakanlıktan izin alacak. Damızlık, yarış ve gösteri amaçlı hayvanların belgelendirilmesi zorunlu tutulacak. Yarış ve gösteri belgesi bulunmayan hayvanlar yarışlara katılamayacak, gösteri amaçlı kullanılamayacak.

Muayenehane, klinik, poliklinik, hayvan hastanesi, ev ve süs hayvanı satış yerleri, hayvan eğitim, barınma yerleri, otel hizmeti veren hayvan bakımevleri, hayvan pazar ve borsaları, damızlık kümes, kuluçkahaneler, hayvan hastalıkları teşhis, analiz ve üretim laboratuvarları, deney hayvanı üretici ve tedarikçileri, bakanlıktan onay alacak.
Muayenehane, klinik ve polikliniklerin açılması için yalnızca veteriner hekimlere onay verilecek.

Yurt dışından bağışlanan veya araştırma, test, onay işlemlerinde kullanılacak veteriner sağlık ürünleri ve ham maddelerinin yurda girişine ilişkin şartlar bakanlıkça belirlenecek. Bu ürünler hiçbir şekilde ticarete konu olamayacak. Hayvanların kesimi ve hastalık kontrolü amacıyla itlafı, hayvanlarda heyecan, acı ve ıstırap oluşturmadan, uygun araçlar kullanılarak yerine getirilecek.

Bakanlık gerektiğinde satış fiyatlarını belirleyebilecek

Veteriner sağlık ürünlerinin ambalajında satış fiyatı belirtilecek. Bakanlık, ülke ihtiyaçları, piyasa koşulları, kamu yararı ve hizmetin gereklerini dikkate alarak, gerektiğinde satış fiyatlarını belirleyebilecek. Bitki ve bitkisel ürünlerde zarar yapan organizmaların yurt içine girişi veya yurt içinde yayılmasını engellemek için, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, bitki ve bitkisel ürünler ile zararlı organizma taşıma ihtimali bulunan diğer maddelerle ilgili inceleme, teşhis, gerekli kontrol ve koruma önlemlerini alacak.

Bakanlık, herhangi bir bölgede zararlı organizma şüphesi veya zararlı organizmanın salgın halinde ortaya çıkması durumunda, zararlı organizmaların yayılmasının önlenmesi için ekim-dikimin yasaklanması veya sınırlanması, bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin naklinin ve satışının yasaklanması ile imhası dahil her türlü tedbiri almaya yetkili olacak.
Bakanlıkça belirlenen bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelerin dolaşımında, bitki pasaportu bulundurulacak. Bitki pasaportu ile ilgili her türlü düzenlemeyi bakanlık yapacak.

İlgili mühendis istihdamı

Kanuna göre, güvenilir olmayan gıda, gıdayla temas eden madde ve malzeme piyasaya sunulamayacak. İnsan sağlığı için tehlike oluşturan ve tüketime uygun olmayan gıda, güvenilir olmayan gıda kabul edilecek. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, güvenilir olmadığına dair yeterli şüphenin oluşması halinde gıdanın piyasaya arzını kısıtlayabilecek veya piyasaya arz edilen gıdayı toplatabilecek. Ayrıca bakanlık, insan sağlığını göz önünde bulundurarak, bazı madde ve ürünlerin, gıda olarak veya gıda üretiminde kullanılmalarını kısıtlayabilecek ya da yasaklayabilecek.

Gıda veya yem üreten işletmeler, konuyla ilgili ziraat, gıda mühendisi ve su ürünleri mühendisliği, veteriner hekimi gibi lisans eğitimi almış en az bir personel çalıştıracak. Bilimsel gelişmeler ve günün koşullarına göre, bakanlık tarafından işletme listesinde değişiklik yapılabilecek. Daha önce, ''20 beygir üzeri motor gücü bulunan veya en az 5 kişiden fazla personel çalıştıran iş yerleri'' ilgili mühendis istihdam etmek zorundayken, yasayla, ''30 beygir üzeri motor gücü bulunan veya en az 10 kişiden fazla personel çalıştıran iş yerleri'' istihdam edecek.

Bu maddeyle özellikle ekmek fırınlarının personel ve iş makinesi gücüne göre gıda mühendisi çalıştırma şartları değiştiriliyor. Gıda mühendisleri ve ziraat mühendisleri odaları, ''denetimin sağlanamayacağı'' gerekçesiyle bu maddenin değiştirilmesini istiyor.
Herhangi bir katkı, aroma veya zenginleştirme amaçlı madde ilave edilen kaynak suları, içme suları, doğal mineralli sular ve yapay sodaların üretimi, ambalajlanması, satışı, ithalat ve ihracatına ilişkin esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek. Ancak kaynak, içme, içme ve kullanma, doğal mineralli sular ve tıbbi amaçlı suların üretimi, ambalajlanması, satışı, ithalat ve ihracatına ilişkin usul ve esaslarla, içme-kullanma sularının teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu, kalite standartlarının sağlanması, kalite standartlarının izlenmesi ve denetimiyle ilgili usul ve esaslar Sağlık Bakanlığınca belirlenecek.

Sağlık Bakanlığı, özel tıbbi amaçlı diyet gıdaların üretim, ithalat, ihracat ve kontrolüne ilişkin usul ve esaslarını da belirleyecek. Takviye edici gıdaların üretim, ithalat, ihracat ve kontrolüne ilişkin usul ve esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca, özel tıbbi amaçlı diyet gıdaların üretim, ithalat, ihracat ve kontrolüne ilişkin usul ve esaslar ise Sağlık Bakanlığınca belirlenecek.

Birincil üretim yapanlar, perakende iş yerleriyle, gıda ve yem işletmecileri, kendi kontrolleri altındaki faaliyet alanıyla ilgili Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca belirlenen genel ve özel hijyen esaslarına uyacaklar. Resmi kontroller, uygun sıklıkta, tarafsız, şeffaf ve mesleki gizlilik ilkelerine uygun olarak risk esasına göre, ön bildirim gereken haller dışında, önceden haber verilmeksizin yapılacak. Kontrolleri, bakanlıkça kontrol yetkisi verilen personel yapacak.

Sınır kontrol noktaları

Bakanlık, ürün ve canlı hayvanla ilgili ithalat ve ülkeye giriş koşullarıyla kontrol esaslarını belirleyecek, resmi kontrollerini yürütecek. Uygun olmayan ürünlerin ülkeye girişine izin verilmeyecek. İthalatçı veya maldan sorumlu yetkili temsilcisi, ülkeye giriş yapacağı canlı hayvan ve hayvansal ürünlerle ilgili bakanlığa ön bildirimde bulunacak. Bakanlık bunların dışında kalan ürünler için de risk esasına göre ön bildirim zorunluluğu getirebilecek.
Gümrük ve serbest bölge müdürlüklerince, bakanlığın izni olmaksızın canlı hayvan ve hayvansal ürünlerle bitki ve bitkisel ürünlerin ülkeye, serbest bölgelere girişine veya buralarda herhangi bir işleme tabi tutulmasına izin verilmeyecek.

Hayvansal olmayan ürünlerle ilgili karantina tedbirlerine ilişkin bilinen veya yeni ortaya çıkan riskli durumlarda, Bakanlığın bildirimi üzerine, ilgili gümrük ve serbest bölge müdürlükleri bu malların ülkeye ve serbest bölgelere girişine izin vermeyecek.

Bakanlık, resmi kontrol sonucu ülkeye girişi uygun olmayan canlı hayvan, ürün ve diğer maddeleri alıkoyacak. Bunlara, sahibinin bilgisi dahilinde, karantina altına alma, geri gönderme, özel işleme tabi tutma, esas kullanım amacı dışında başka bir amaçla kullanılmasına izin verme veya itlaf ve imha önlemlerinden bir veya birkaçını uygulayacak veya uygulatacak.

Bildirimi zorunlu hastalıklar

İhbarı mecbur hastalıkların yayılmasının önlenmesi amacıyla bakanlık tarafından alınan tedbirlere, getirilen yasaklama ve kısıtlamalara uymayanlara 5 bin lira ceza uygulanacak.
Bulaşıcı hayvan hastalığını ya da sebebi belli olmayan hayvan ölümlerini bakanlığa bildirmeyen hayvan sahipleri ve bakıcıları ile muayene eden veteriner hekimlere de 500 lira ceza verilecek. Gerçek veya tüzel kişilerden, bakanlık tarafından istenen kayıtları tutmayanlara 500, kontrollerde gerekli kolaylığı göstermeyenlere ise 5 bin lira para cezası uygulanacak.

İnsanlar tarafından tüketilmesi amaçlanmayan hayvansal yan ürünlerin toplanması, taşınması, depolanması, muamele edilmesi, işlenmesi, imha edilmesi, piyasaya arz edilmesi, ithal veya ihraç edilmesi, transit taşınması ve kullanılması aşamalarında, insan ve hayvan sağlığına yönelik tehdit ve çevresel zararların önlenmesine ilişkin alınan tedbirlere uymayan hayvancılık işletmelerine bin lira ceza kesilecek. Tanımlanmamış ve belgesiz hayvan kesimi yapan yerlere 10 bin lira ceza uygulanacak.

Bitki sağlığı

Organizmaların yayılmasının önlenmesi amacıyla bakanlık tarafından alınan tedbirlere uymayanlara 3 bin, bildirimi istenen zararlı organizma salgınını bildirmeyenlere bin, organizma mücadelesinde kullanılacak faydalı organizmaları Bakanlıkça belirlenen esaslara uyulmadan üretenlere, ithalatını yapanlara, piyasaya arz edenlere 5 bin lira ceza verilecek.

Bakanlıkça belirlenen ahşap ambalaj malzemelerini onay almadan üretenlerin faaliyeti durdurulacak ve bunlara 20 bin lira para cezası verilecek. Onaylı olmayan yerlerde bitki koruma ürünü üretimi yapan gerçek ve tüzel kişilere 30 bin lira ceza verilecek. Onaylı bitki koruma ürünlerinden ve zirai mücadele alet ve makinelerinden birini taklit etmek suretiyle sahtesini üreterek piyasaya arz edenler, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ve bin gün adli para cezasıyla cezalandırılacak.

Gıda ve yem

İnsan tüketimine uygun olmayan gıdalar, masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılacak ve mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek. Bu ürünleri üreten veya piyasaya arz edenler hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunulacak.
Hayvan sağlığı için tehlike oluşturan ve tüketime uygun olmayan yemler, masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılacak ve mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek.

Gıda kodeksine aykırı gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme üretilemeyecek, işleme tabi tutulamayacak. Bunları piyasaya arz edenlere 10 bin lira ceza verilecek. Ürünlerin, insan sağlığı için risk oluşturması durumunda, ürünler masrafları sorumlusuna ait olmak üzere piyasadan toplatılacak.

Gıda ya da yemle ilgili tüketiciye yanıltıcı bilgi verilen üretim yerlerine 10 bin lira, perakende iş yerlerine bin lira ceza uygulanacak. Ürünün etiketindeki beyan bilgileri ile içeriğinin ve analitik değerlerinin uymaması halinde 5 bin lira para cezası kesilecek. Taklit edilen gıda ve yemlere el konulacak ve mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilecek.

Hijyen ve resmi kontroller

Bakanlık tarafından belirlenen hijyen esaslarına aykırı hareket eden birincil üretim yapanlara bin, perakende iş yerlerine 2 bin, diğer iş yerlerine 5 bin lira ceza uygulanacak.
Bakanlıktan onay alması gereken işletmelerden, onay almadan üretim yapanlara 10 bin lira, depo ve satış yerlerine 5 bin lira ceza verilecek. Bu işletmelerin faaliyetleri durdurularak ürünlerine el konulacak.

Yapılan resmi kontroller sırasında, iş yerinin tamamının veya bir bölümünün insan sağlığı ve gıda güvenilirliği, hayvan sağlığı ve yem güvenilirliği açısından tehlike oluşturması ve acil tedbirleri gerektirmesi durumunda, üretimin tamamı veya tehlike oluşturan bölümünün faaliyetleri durdurulacak. Üretim yerlerine 5 bin lira, perakende iş yerlerine bin lira ceza verilecek.