İleri Hukuk Biliminin Yüz Akı Prof. Dr. Aydın Aybay

Bu satırları 55 yıllık dostum ve meslek arkadaşım Prof. Dr. Aydın Aybay’ı yitirmenin büyük acısı içersinde yazıyorum. Önce İstanbul Hukuk Fakültesi’nde, sonra birlikte kurucusu olduğumuz Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde ve son olarak da Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yarım yüzyılı aşkın bir zaman diliminde birlikte çalışmanın mutluluğunu tatmış bir hukukçu olarak onun meslek yaşamı boyunca izlediği çizgiyi en yakından gözlemlemiş bulunmaktayım.

İÜ Hukuk Fakültesi’nde medeni hukuk hocası Ord. Prof. Dr. Kemalettin Birsen’in kürsüsünde asistan olarak çalışmaya başladığı yıllarda ben son sınıf öğrencisiydim. İki yıl sonra büyük İdare Hukuku bilgini Ord. Prof. Sıddık Sami Onar’ın kürsüsünde asistan olarak akademik mesleğe adım atmamı izleyen yıllarda kendime en yakın meslektaş olarak Aydın Aybay’ı görmüş, kısa zamanda onun dostluğunu kazanmıştım.

Yıllar sonra, Türkiye’nin en çalkantılı dönemi olan 12 Mart döneminde demokratik hukuk devleti ilkesinin ayakta tutulması için İÜ Hukuk Fakültesi’nde gösterilen çabalara üyesi olduğu Profesörler Kurulu’nda askeri yönetimden hiç çekinmeden nasıl katkıda bulunanların başında geldiği hâlâ belleğimdedir. Profesörler Kurulu, Sıkıyönetim Komutanı’nın diktatörce önlemlerini eleştiren ve hepimizin imzaladığı bir bildiriyi açıklamaktan çekinmemişti.

İstanbul’da Siyasal Bilgiler Fakültesi kurulması idealini gönlünde taşıyan hocamız Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya’nın inisiyatifi ile bu idealin gerçekleştirilmesi gündeme geldiği zaman Hukuk Fakültesi’nden ayrılıp bu fakültenin kuruculuğunu üstlenen öğretim üyelerinin arasında Aydın Aybay da vardı. Fakültenin kurulması için 7 öğretim üyesinin katılımı gerekliydi. Ben de hiçbir duraksama geçirmeden bu yedi kişilik gruba katıldım ve ilerde dekanlığını üstleneceğim bu fakültenin bir üyesi olmanın onurunu öteki meslektaşlarımla paylaştım. Fakültenin Dekanı Tarık Zafer Hoca ve Dekan Yardımcısı da Aydın Aybay idi. Tarık Zafer Hoca daha ziyade simgesel bir rol üstlenmeyi yeğlemişti. Asıl aktif yönetici rolünü Aydın Aybay üstlenmiş bulunmaktaydı. Bu görevi ne denli özveri ve başarıyla yürüttüğünün en belirgin kanıtı, dönemin otoriter yönetiminin YÖK Başkanı İhsan Doğramacı’nın eliyle fakültemiz üzerinde uyguladığı baskıya direnmesidir.

Emekli olduktan sonra bu kez Maltepe Üniversitesi’nin Hukuk Fakültesi’ni kurma görevini üstlenmişti. Onun daveti üzerine bu fakültenin öğretim kadrosuna 1990 yılında ben de katılmıştım. Bu fakültenin dekanı olarak kısa sürede İstanbul’un seçkin hukuk hocalarından oluşan bir kadroyu oluşturmuş, kitaplığını kurmuş ve zenginleştirmiş ve bu sayede fakültenin bilimsel düzeyinin hızla yükselmesini sağlamıştır. İki yıl önce bu fakülteden ayrılıncaya kadar özellikle medeni hukuk alanında genç akademisyenlerin yetişmesi için gösterdiği çaba unutulamaz.

Medeni hukuk alanında yaptığı bilimsel katkıların anlatılmasını, benden daha iyi yapacak meslektaşlarına bırakmakla birlikte, onun hukukçu kişiliği hakkında da birkaç şeyi belirtmek isterim. Aydın Aybay, yayımlanan çalışmalarında her şeyden önce klasik hukuk biliminin derinliklerine inen bir bilim adamıydı. Fakat bunun yanında özellikle, kardeşi Prof. Dr. Rona Aybay ile birlikte yazdığı ve hukuka giriş adı altında yayımlanan eserinde hukuk biliminin felsefi ve sosyolojik temellerini de ortaya koymuştur. Osmanlı büyük hukuk bilgini Ahmet Cevdet Paşa’nın başkanlığındaki bir komisyonun eseri olan 1878 tarihli Mecelle’nin, dönemin evrensel hukuk ilkelerine ve özellikle Roma hukukunun kimi kurallarına koşut hükümler içerdiğini çeşitli vesilelerle dile getirmiştir. Aydın Aybay’ın özellikle aydınlanma felsefesine yürekten inanmış bir düşünce adamı olarak gerici akım ve politikalara karşı yürüttüğü savaşımın altını çizerek yazıma son vermek istiyorum. Türk hukuk dünyası, Aydın Aybay’ı, unutulmaz hukukçuların doruğundaki yerine yerleştirmiştir. Nur içinde yatsın.