Irak'ta yarın seçim var

Yıllar süren savaş ve uluslararası ambargonun altyapısını yıktığı Irak hâlâ dünyanın üçüncü büyük petrol rezervlerini elinde bulunduruyor. İşte bu özelliğide Irak'taki seçimlerin öneminide bir kat daha arttırıyor.

ABD'nin işgaliyle birlikte 'demokrasi' geldiği iddia edilen Irak geçen seçimlere ancak listelerle gidebilmişti.

İşte bu 'demokratik' ülkede din eğilimli küçük Şii partisi El Dava'nın lideri olan  Başbakan Nuri El Maliki, Nisan 2006'da iktidara gelmişti. Mart 2008'de radikal Şii lider Mukteda Sadr milislerine karşı başlattığı operasyonla parlayan ve listeden çıkan Maliki'nin ABD ile ortaklaşa başlattığı operasyonun meyvelerini topladığı da siyasi gündende çokça konuşulmuştu.

Maliki, bu seçimi kendisi hakkında yarı referandum gibi görüyor. Yarınki seçimler, aynı zamanda farklı Sünni liderler arasında bir mücadele anlamına da geliyor.

IRAK

-COĞRAFİ DURUM: 438.317 kilometrekarelik Irak'ın kuzeyinde Türkiye, doğusunda İran, güneyinde Kuveyt ve Suudi Arabistan, güneybatısında Ürdün ve batısında Suriye ile sınırları bulunuyor.

-NÜFUS: 29,6 milyonluk nüfusun yüzde 58 oranla çoğunluğunu Şiiler oluşturuyor. Sünniler nüfusun yüzde 25'inin, Kürtler yüzde 14'ünü, Hristiyanlar, Yezidiler ve Şabaklar yüzde 3'ünü oluşturuyor. 600 bin nüfusa sahip Türkmenler ise Sünni ve Şiilerler birlikte sayılıyor.

-BAŞKENT: Bağdat

-DİN: İslam. Hristiyan toplumu 2003'te 800 bin kişi kadardı. O zamandan beri 250 bin Hristiyan ülkeden kaçtı ya da kuzeye yerleşti.

-TARİH: Osmanlı İmparatorluğu'nun sona ermesiyle İngiliz mandasına giren Irak 1932'de bağımsızlığını kazandı. 1958'de askeri darbeyle monarşinin yıkıldığı Irak'ta cumhuriyet ilan edildi. Baas Partisi'nin 1968'de iktidara gelişiyle Saddam Hüseyin ülkenin en güçlü adamlarından biri oldu, 1979'da da resmen ülkenin başına geçti. Ülke, Irak-İran Savaşı (1980-1988), Körfez Savaşı (1991) ve Mart 2003'te de Amerikan işgaline sahne oldu. 150 bin kişilik Amerikan-İngiliz koalisyonu Saddam rejimine son verdi. ABD tarafından devrilen Saddam Hüseyin, Duceyl davasında aldığı idam cezasıyla 20 aralık 2006'da idam edildi.

-SİYASİ KURUMLAR: Amerikalılar kurumların güçlenmesi için bir program yürürlüğe koydu. 2003'te oluşturulan geçici koalisyon Haziran 2004'te feshedildi ve iktidar Iraklılara geçti.

-DEVLET BAŞKANI: Ocak 2005'te yapılan seçimlerle kurulan ulusal geçiş meclisi Kürt kökenli Celal Talabani'yi Devlet Başkanı seçti.

-BAŞBAKAN: Şii Nuri El Maliki, Aralık 2005'te yapılan seçimlerde muhafazakar Şii listenin zaferini takiben Mayıs 2006'da hükümeti kurdu. 2006'da federal devletin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.

-EKONOMİ: OPEC'in kurucu üyelerinden olan Irak, dünyanın bilinen üçüncü büyük petrol rezervlerine sahip ve Suudi Arabistan ile İran'ın ardından 115 milyar varil kapasiteye sahip olduğu sanılıyor, ancak petrol fiyatlarının düşüşü günümüzde ekonomiyi olumsuz yönde etkiliyor.

Irak, 2008 itibariyle günlük ortalama 2,286 milyon varil petrol üretiyor ve bunun 1,85 milyon varilini ihraç ediyor. 2009 yılı bütçesinin yüzde 86'sını petrol gelirlerinin oluşturması bekleniyor.

Uzun savaş ve ardından da 1990'da Kuveyt'i işgal etmesinin ardından başlatılan uluslararası ambargoyla geçen yıllar, ülkenin altyapısını mahvetmiş durumda.
2003'teki Amerikan işgaline direnişin sürdüğü ülkede sabotajlar ve gündelik hale gelen saldırılar da altyapıyı harap etmiş bulunuyor.

Yeniden imarın maliyeti ise 400 milyar dolar civarında.

-SİLAHLI KUVVETLER: 560 bin polis ile 260 bin asker 1 Ocak 2009'da BM'nin görev süresinin dolmasıyla güvenlik operasyonlarının denetimini devraldı. Irak'ta bulunan çok uluslu gücün yüzde 95'ini Amerikan askerleri oluşturuyor ve ABD ile Irak arasında Kasım sonunda imzalanan anlaşma da Amerikan askerlerinin 2011'e kadar Irak'tan çekilmesini öngörüyor.

Irak kronolojisi

- 2003 -

1 Mayıs: Amerikan-İngiliz müdahalesinin başlamasından 6 hafta sonra dönemin ABD Başkanı George W. Bush ''esas çatışmaların'' sona erdiğini, ama ''terörle savaşın devam ettiğini'' açıkladı.
6 Temmuz: Irak'taki geçici koalisyonun başındaki Amerikalı Paul Bremer, gerçek icra yetkisine haiz olan ancak veto hakkını saklı bulunduran bir ''geçiş hükümeti konseyinin'' kurulmasını kabul etti.
8 Ağustos: Yeni ordu kuruldu.
14 Ağustos: BM Güvenlik Konseyi'nin 1500 sayılı kararı açıkça tanımamakla birlikte ''geçiş hükümeti konseyinin'' kurulmasını onayladı.
1 Eylül: Hükümet konseyi Saddam Hüseyin sonrası ilk hükümeti atadı. Bu hükümet 25 bakandan oluşuyordu ancak başbakanı yoktu.
15 Ekim: Yeni dinar tedavüle girdi.
16 Ekim: BM Güvenlik Konseyi'nin çok uluslu bir gücü öngören ancak ABD'nin Irak üzerindeki hemen hemen mutlak kontrolünü koruyan 1501 sayılı kararı kabul edildi.
15 Kasım: Paul Bremer ile geçiş hükümeti iktidarın geçişiyle ilgili takvim üzerinde anlaşmaya vardı.

- 2004 -

8 Mart: Geçici anayasa imzalandı.
1 Haziran: Aşiret lideri Gazi El Yuvar koalisyon ve hükümet konseyi tarafından devlet başkanı olarak atandı. Başbakan İyad Allavi'nin yeni kabinesi iş başı yaptı.
8 Haziran: BM'nin egemenliğin devriyle ilgili 1546 sayılı kararı kabul edildi.
28 Haziran: 14 aylık işgalden sonra Irak'ta koalisyon, iktidarı ara hükümete devretti. Koalisyon feshedildi, yeni liderler yemin etti.

- 2005 -

30 Ocak: Ülkede 50 yıldır ilk çok partili seçimler yapıldı. Sünnilerin boykot ettiği seçimlerde Şiiler Kürtler karşısında mecliste mutlak çoğunluğu elde etti.
16 Mart: Ulusal geçiş meclisi ilk toplantısını yaptı. 3 Nisanda meclis başkanını seçti: Sünni Haşim El Hassani.
6 Nisan: Kürt Celal Talabani Devlet Başkanı oldu. Ertesi gün Şii İbrahim El Caferi Başbakan olarak atandı,
8 Mayıs: Yeni hükümet kuruldu.
15 Ekim: Federalizmi tesis eden daimi anayasa düzenlenen referandumla yüzde 78'lik geniş bir oranla kabul edildi.
15 Aralık: Seçimlerde Şii Birleşik Irak İttifakı zafer kazandı.

- 2006 -

22 Nisan: Celal Talabani yeniden Devlet Başkanı seçildi. Şii Nuri El Maliki Mayıs ayında yeni hükümeti kurdu.
Temmuz: Koalisyon askerleri güneydeki Muthanna'nın kontrolünü Iraklılara devretti. İzleyen yıllarda 18 vilayetin 13'ünün daha kontrolü Iraklılara geçti.
11 Ekim: Federalizm hakkındaki kanun uyarınca 18 vilayet oluşturuldu.

- 2008 -

1 Eylül: Amerikan ordusu ilk Sünni vilayet El Anbar'ın kontrolünü Iraklı kuvvetlere devretti.
27 Kasım: Meclis, Irak ile ABD arasında Amerikan askerlerinin 2011'e kadar Irak'tan çekilmesini öngören güvenlik anlaşmasını onayladı.

- 2009 -

1 Ocak: Iraklılar, başkent Bağdat'ta çok sıkı korunan, işgalin simgesi niteliğindeki Yeşil Bölgenin kontrolünü devraldı. Bu da Irak'ta BM mandasındaki koalisyonun 5 yıllık varlığının sonunu temsil ediyordu.
21 Ocak: ABD'nin yeni Başkanı Barack Obama, askeri yetkililerden Amerikan birliklerinin sorumlu biçimde Irak'tan çekilmesine yönelik çabalarını ikiye katlamalarını istedi.