IŞİD'ten Türkiye'ye ekonomik darbe

Türkiye’nin ikinci büyük ihracat pazarı Irak’ın güneyine yollar kapandı. Birçok firma planlarını askıya aldı.

Bu yıl ihracat odaklı büyüme hedefleyen Türkiye için Irak’taki sorunlar cari açık, enflasyon ve büyümeyi olumsuz etkileyebilir.

"Güneye giden yollar kapandı, mallar Zaho’dan öteye gidemiyor, bekliyoruz.”

Türk-Irak Sanayici ve İşadamları Derneği Başkanı Nevaf Kılıç, IŞİD'in Musul'u ele geçirmesi sonrası Irak’ta kendileri için değişenleri bu sözlerle anlattı. Irak, Almanya’dan sonra Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı. Bu yıl Irak'ın birincilik koltuğuna oturması bekleniyordu. Ancak IŞİD terörü tüm plan planları bozdu.

Al Jazeera'ya konuşan Nevaf Kılıç, şimdiden birçok firmanın ihracatı askıya aldığını ifade etti:

“Irak’ın güneyine mallar Zaho ve Duhok’tan aktarılıyor. İhracatın da yarıdan fazlası güneye gidiyor. Olaylardan sonra yollar kapalı. Güneye mal gönderemiyoruz. Malları depoya indiriyoruz. Depolarda bekliyor. Oradaki depo kapasitesi de sınırlı. Irak’ta çok büyük bir pasta vardı. Kaybetmeyi hiçbir zaman düşünmüyoruz. Bir an önce düzelmesi temennimiz.”

EN ÇOK TAŞIMACILIK IRAK'A

2013’te Türkiye’den en çok taşımacılık yapılan ülke Irak oldu. Türkiye’nin 2013 yılı içindeki toplam taşımalarının yüzde 40'ı Irak'a yapılıyor. 2013 yılında Türkiye’den toplamda 1 milyon 542 bin 520 taşıma yapılırken bu taşımaların 626 bin 553’ü Irak pazarına yönelikti.

Kılıç, Irak’la ithalatın az, ihracatın yüksek olmasının Türkiye için sıcak para anlamına geldiğini belirtirken Irak’ın neredeyse Türkiye’nin bir bölgesi gibi olmaya başladığını anlatıyor, “Irak pazarında çok avantajlıydık. Irak müteahhitlikte Türkmenistan’dan sonra ikinci. Kuzey Irak’a giden malların yüzde 90’ı Türk malıdır” diyor.

Batu Lojistik Yönetim Kurulu Başkanı Taner Ankara da Irak’ta yaşanan olayların lojistik sektörünü yürüyemez hale getirebileceğini söylüyor:

“Taşımalar Suriye’deki iç savaş sebebiyle Irak’a yoğunlaşmıştı. Bölge uzun süredir güvenliydi ve Suriye nedeniyle kaybolan iş alanı yavaş yavaş Irak’ta açılmaya başlamıştı. Ancak şimdi hem Suriye hem de Irak ile yapılan taşımaların durma aşamasına gelmesi bu bölge üzerinde uzmanlaşan lojistik firmalarını çok zor durumda bırakabilir.”

TÜRKİYE HER ALANDA ETKİLENİR

Türk-Irak İş Konseyi Başkanı Ercüment Aksoy'a göre IŞİD ile Irak’ta fokurdayan tencerenin kapağı düştü. Şu anda herkesin beklemede olduğunu anlatan Aksoy, Irak'taki gelişmelerden Türkiye'nin her alanda etkileneceğini söylüyor:

“Irak, KOBİ’ler için bir cennet. Kuzey Irak’ta bütün atölyeler Türk malı. Bağdat’ta PVC’den, oksijen çadırına her şey Türk'tür. Türk malının bir imajı vardır. Basra, Kerbela, Necef’te işadamları hep Türk'tür.”

Irak özellikle inşaat sektörü için önemli, Türk müteahhitlerin dünyaya açıldığı pazarlarda Libya'dan sonra ikinci sırada. Türkiye Müteahhitler Birliği’nin verilerine göre bugüne kadar Türk müteahhitler tarafından bölgede 20 milyar dolarlık proje gerçekleştirildi.

2011 yılında Irak’la gerçekleştirilen ihracat 8.3 milyar dolarken, 2012 yılına gelindiğinde yüzde 30.2 arttı, 10.8 milyar dolara ulaştı.2013 yılında ise ihracat yüzde 10 artışla 11,9 milyar dolar oldu. İlk beş ayda da ihracat artışı yüzde 21.

MÜTEAHHİTLER AYRILDI MI?

Irak’a en çok demir-çelik ve makine sektöründe ihracat yapılıyor. Türkiye Demir Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, Irak’ın yüzde 14 ile demir çelik pazarında en yüksek paya sahip ülke olduğunu söylüyor. Irak’ın açık ara birinci olduğunu belirten Yayan, Irak’taki istikrarsızlığın etkilerini şimdiden görmeye başladıklarını söylüyor:

“İstikrarsızlık olumsuz etkiledi, kendi sektörümüzde ihracatta yüzde 8 zayıflama gördük yılın başlarında. Bu kaldırılabilir bir zayıflama, ancak yaşanan olayların ortamı daha da yavaşlatmasından endişe duyuyoruz. Yeni siparişlerde zayıflama var. Güneydeki bazı müteahhitlerin bırakıp ayrıldıklarını duyuyorum."

ELEKTRİKTE SORUN YOK

Irak’a elektrik gönderen şirketler açısından ise şimdilik sorun yok. Karadeniz Holding, Silopi’den Irak’a 120 MW, Basra’daki üç yüzer gemisiyle de 360 MW elektrik ihraç ediyor. Karadeniz Holding Yönetim Kurulu Başkanı Orhan Karadeniz, “Irak’ın enerji ihtiyacının yüzde 10’unu karşılıyoruz, henüz bize dokunan bir şey yok, psikolojik gerginlik var” diyor.

CARİ AÇIK, ENFLASYON VE BÜYÜMEYİ ETKİLER

Peki tüm bu gelişmeler Türkiye ekonomisi için ne ifade ediyor?

Irak’taki istikrarsızlığın sürmesi petrol fiyatlarını artırıyor, ihracatı azaltıyor. İlk çeyrekte ihracat etkisiyle Türkiye’de büyüme yüzde 4.3 ile beklentileri aşmıştı. Ama Irak'taki gelişmelerle büyümede düşüş olabilir. Yine yüksek enflasyon ve cari açık riski de doğabilir.

Ekonomist Arda Tunca’ya göre Irak’ta yaşananlar büyük bir riskin gerçekleşme olasılığını artırıyor:

“IŞİD’in Bağdat’ı kırması ve Basra’ya uzanması petrol fiyatlarını patlatır, bu da Türkiye ekonomisi için olumlu olmaz. Petrol fiyatlarında yüksek fiyatlar kalıcı hale gelirse bizim de büyümemiz açısından sorun olur. 2014'te Türkiye ihracata dayalı büyüme hedefliyor. Hem enflasyon, hem cari açık yüksek petrol fiyatlarıyla darbe alacak. En kötü senaryo IŞİD’in Basra’daki petrol yataklarını ele geçirmesi. Bu, askeri müdahale geliyor demek. Bu da ciddi bir belirsizlik yaratır.”