İşkenceyle mücadele için insan hakları kurumu kurulacak

Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı. İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesi konusunda çalışmalar yapmak üzere Türkiye İnsan Hakları Kurumu'nun kurulması ile teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esasları düzenleyen kanuna göre, kurum, kamu tüzel kişiliğine, idari ve mali özerkliğe sahip, özel bütçeli olacak.

Başbakanlıkla ilişkili olan kurumun merkezi Ankara olacak, yurt içinde ve sayısı ikiyi geçmemek üzere yurt dışında büro açabilecek. Kurum, insan haklarının korunmasına, geliştirilmesine ve ihlallerin önlenmesine yönelik çalışmalar yapacak. İşkence ve kötü muamele ile mücadele edecek olan kurum, şikâyet ve başvuruları incelemek ve bunların sonuçlarını takip edecek, sorunların çözüme kavuşturulması doğrultusunda girişimlerde bulunacak. İşkenceyle mücadele için eğitim faaliyetleri yürütecek olan kurum, insan hakları alanındaki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek amacıyla araştırma ve incelemeler yapmakla görevli ve yetkili olacak.

Kurum, inceleme, araştırma, ziyaret ve başvuruları inceleme görevi sırasında bir suçun işlendiğini öğrenmesi durumunda, işlem yapılabilmesi için gerekli gördüğünde ihbar veya şikâyette bulunacak. Kurumun karar organını Türkiye İnsan Hakları Kurulu olacak. Kurul, biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere 11 üyeden oluşacak. Kurula başkan ve üye olabilmek için herhangi bir siyasi partinin yönetim ve denetim organlarında görev almamış veya bu görevlerinden ayrılmış, en az lisans düzeyinde yükseköğrenim yapmış olmak gerekecek. Sivil toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, görsel veya yazılı basın mensupları ve alan uzmanları da Kurul üyesi olabilecek. Kurul'un iki üyesini Cumhurbaşkanı seçecek.

Kurulun 7 üyesini ise Bakanlar Kurulu belirleyecek. Kurulun bir üyesini ise üniversitelerin hukuk ve siyasal bilgiler fakültelerinde insan hakları alanında uzmanlaşmış Yükseköğretim Kurulu tarafından seçilecek. Bir üyeyi de en az 10 yıl avukatlık yapmış ve insan hakları alanında uzmanlaşmış avukatlar arasından baro başkanları belirleyecek. Kurulun başkanı ve ikinci başkanı üyeler tarafından seçilecek.

Kurul üyesi seçimlerinde, insan hakları alanında çalışmalar yapan, sivil toplum kuruluşları, sendikalar, sosyal ve mesleki kuruluşlar, akademisyenler, avukatlar, basın mensupları ve uzmanların çoğulcu bir şekilde temsiline özen gösterilecek.

Başkan ve üyelerin görev süresi dört yıl olacak. Süresi bitenler en fazla bir dönem daha yeniden seçilebilecek. Seçilmeleri için gerekli şartları taşımadıkları ya da kaybettikleri Kurulca tespit edilen başkan ve üyelerin görevlerine Bakanlar Kurulu tarafından son verilebilecek. Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâlleri dışında, insan haklarının korunması ve geliştirilmesine ilişkin görevleriyle ilgili olarak suç işlediği ileri sürülen başkan, ikinci başkan ve üyeler yakalanamayacak, üstleri ve konutları aranamayacak, sorguya çekilemeyecek. Durum Başbakanlığa derhâl bildirilecek. Kurul, en az ayda bir defa ve gerekli hâllerde toplanacak. Kurul, en az yedi üyenin hazır bulunması ile toplanacak ve en az altı üyenin aynı yöndeki oyuyla karar alaca k. Kararlarda çekimser oy kullanılamayacak.

Kurumun hizmet birimleri oluşturulacak. İhlal İddialarını İnceleme Birimi, her türlü insan hakları ihlali iddialarını başvuru üzerine veya resen inceleyecek, araştıracak, değerlendirecek, bunların sonuçlarını ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara bildirecek, sorumlu bulunanlar hakkında yasal işlemlerin başlatılması için girişimde bulunacak. İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele Birimi, işkencenin ve diğer zalimane, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ya da cezaların önlenmesi amacıyla çalışmalar yapacak.

Hukuk Birimi, insan hakları ile ilgili mevzuat taslakları, mevzuat, uygulamalar ve diğer hukuki konular hakkında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara veya kamuoyuna talep üzerine veya resen görüş bildirecek ve tavsiyelerde bulunacak. Eğitim Birimi, insan hakları bilincinin yaygınlaştırılması için çalışacak. Kurum, İnsan Hakları Komisyonu'nu yılda en az bir defa bilgilendirecek. Başkan ve üyeler için soruşturma izinleri Başbakan tarafından verilecek. Soruşturma izni verilmesi veya verilmemesine ilişkin kararlara karşı yapılan itirazlar, Danıştay tarafından karara bağlanacak.