İSO devleri de dertli... Sanayicinin borcu katlanarak artıyor

Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşlarının borcu son 10 yılın rekorunu kırdı. İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (İSO 500)” araştırmasının 2016 yılı sonuçlarına göre 500 büyük sanayi kuruluşunun üretimden satışları yüzde 8.8 artışla 490 milyar TL’ye çıktı. Toplam mali borçları yüzde 18.8’lik artışla 207 milyar TL’yi aşan İSO 500’ün öz kaynaklarının yüzde 62’si borca gitti. Ekonomideki olumsuz tabloyu yansıtan araştırmada şu tespitlere yer verildi:

* Sanayileşmiş ülke statüsüne ulaşamamış olan Türkiye’de imalat sanayiinin milli gelir içindeki payı 1998’den bu yana yüzde 23’lerden yüzde 16.7’ye düştü.

* İSO 500’ün toplam faaliyet kârı yüzde 18.6 artışla 52.4 milyar TL’ye çıktı. Ancak bu kârın yarısından fazlası finansmana gitti.

* 2007’de borçların payı yüzde 45.2 iken 2016’da yüzde 61.9’a yükseldi. Özkaynakların payı ise yüzde 54.8’den yüzde 38.1’e geriledi. Bu oranlar son 10 yılın en olumsuz borç/özkaynak ilişkisini ortaya koydu.

* 2014’te 140 milyar TL olan İSO 500’ün mali borçları, 2015’te 175 milyar TL’ye, 2016’da 207 milyar TL’ye yükseldi. Satışlar yüzde 7-8 artarken, borçlar yüzde 20’leri aşan oranda arttı.

* Son üç yıldır sürekli düşen kâr eden kuruluş sayısı 2016’da 400’den 392’ye indi. Zarar edenlerin sayısı ise 100’den 108’e çıktı.

* Listeye geçen yıl 69 yeni şirket girdi. Yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı 2009’dan bu yana azalıyor. 2009’da 153’e çıkan bu sayı, 2016’da 123’e indi.

Zirvede yine Tüpraş var

En Büyük 10 Sanayi Kuruluşu listesinde zirve 2016’da da değişmedi. Tüpraş birinci, Ford ikinci olurken, listenin üçüncülüğü Arçelik’ten Tofaş’a geçti. İlk 10’un 5’i otomotivden gelirken, Koç Grubu 3 firma ile ilk 10’da yer aldı. Toyota 15’incilikten altıncı sıraya yükseldi. İSO 500’de en fazla ihracat yapan şirketlerin başında 3.9 milyar dolarla Ford yer aldı. 2016’da ihracatını yüzde 3.1 artırarak 55.1 milyar dolara yükselten İSO 500, Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 38.7’sini gerçekleştirdi.

AR-GE’nin payı düştü

Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2016’da yüzde 3.7 oldu. Bu alanda faaliyet gösteren firma sayısı ise 12’de kaldı. Ar-Ge için verilen onca teşvik ve desteğe rağmen 2016’da 500 büyük sanayi kuruluşunun Ar- Ge harcamaları yüzde 16.3 azalarak, 2.8 milyar TL’ye indi. Ar-Ge yapan şirket sayısı da 243’ten 239’a düştü. 500 büyük sanayi kuruluşunun 2016’daki istihdamlarını yüzde 2.2 artışla 663 bine, ödenen maaş ve ücretlerde de yüzde 15.7 artışla 41.4 milyar TL’ye çıktı.

‘Bu çark sağlıksız’

Yetersiz ve eriyen özkaynaklar nedeniyle büyümek için yeni yatırımların daha çok borçlanmaya dayalı olarak yapıldığına dikkat çeken İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, “Bu, en büyük sanayi kuruluşlarının görece olarak daha sağlıksız bir finansman çarkının içinde olduğunu gösteriyor. Büyük zahmetlerle ve adeta damla damla topladıkları kârlarının önemli bir bölümünün finansman giderlerine gitmesinden dolayı iç kaynaklarını büyümede kullanamıyorlar” dedi.

2016’daki olumsuz yatırım koşullarının sanayi kuruluşlarının makine ve teçhizat gibi sabit kıymet yatırımlarını sınırladığına değinen Bahçıvan, “Sanayi yatırımlarına özgü bir kalkınma bankası kurulması reel sektörün finansmanı için olabilecek en iyi çözümlerden biri. Mevcut yoğun banka kaynaklı bir finansmanla, bu maliyetlerle sanayicinin yeni yatırımlar yapması çok kolay görünmüyor” diye konuştu.