İşte değişen Türkiye

Araştırmada “Laik kimliktekilere iktidar kaynaklı ayrımcılık ve baskı, cemaatlerin faaliyetleri, laik kimliklerin ticari hayattan dışlanması ve içki yasağı gibi konular ile ramazanda oruç tutmayanlara karşı sergilenen hoşgörüsüzlük, cuma namazına katılma ‘zorunluluğu’ vb. toplumsal baskılar, eskiden var olmayan yeni bir ortamın mevcudiyetine de işaret ediyor” denildi.

Başı açıklara tehdit

Raporda, Alevilerin kimliklerini sakladıkları, Cumhuriyet gazetesinin parçalandığı, kentlerde yaşayanların baskıyla “hayırlı cumalar”, “selamünaleyküm” demek ve cumaları dükkânlarını kapatmak zorunda kaldıkları, başı açık kadınların tehdit edildikleri gibi çok sayıda örnek sıralandı. Başta Fethullahçılar olmak üzere cemaatlerden olmayanların iş yaşamında dışlandıkları vurgulandı.

Boğaziçi Üniversitesi ile Açık Toplum Enstitüsü’nce hazırlanan “Türkiye’de Farklı Olmak, Din ve Muhafazakârlık Ekseninde Ötekileştirilenler” başlıklı rapor Türkiye gerçeğini ortaya koydu. Rapor, Anadolu kentlerinde özellikle gençlere ve kadınlara yönelik tüyler ürpertici baskıları gözler önüne sererken saçı uzun erkeklerin dövüldüğü, ev arayan öğrencilere namaz kılıp kılmadığının sorulduğu ve başı açık kadınların tehdit altında olduğu ortaya çıktı.

Gazeteci İrfan Bozan, Tan Morgül ile Nedim Şener’in, Prof. Dr. Binnaz Toprak’ın sorumluluğunda ve Boğaziçi Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projesi ile Açık Toplum Enstitüsü desteğinde yaptığı araştırma AKP iktidarıyla birlikte Türkiye gerçeğini ortaya koydu. Araştırma, Erzurum, Kayseri, Konya, Malatya, Sıvas, Batman, Trabzon, Denizli, Aydın, Eskişehir, Adapazarı ve Balıkesir olmak üzere 12 il ve İstanbul’un Sultanbeyli ile Bağcılar ilçelerini kapsıyor.

Kadın yaşamdan soyutlanıyor

Araştırma sonuçlarına göre, kentli ve eğitimli gençlerin büyük bir çoğunluğunun “mahalle baskısı” nedeniyle yurtdışında yaşamayı düşledikleri belirtiliyor. Kadınların mahallelerinde gördükleri tepkiler nedeniyle etek giymeleri engellenirken, erkekler saçlarını uzatmaktan, top sakal bırakmaktan, küpe takmaktan korkuyor. Türkiye’nin batısından Anadolu’nun kentlerine üniversite eğitimi için gelen gençler yaşam tarzlarını değiştirmek zorunda kalıyorlar. Araştırmada İslamın egemen bakış açısının kadınlara karşı ne kadar sorunlu olduğunu da ortaya çıkardı. Anadolu kentlerinde kadınların kent yaşamından tamamen soyutlandığının ortaya çıktığı araştırmada, “Geceleri sokağa çıktığınızda, bir lokantaya girdiğinizde sanki bu kentte yalnızca erkeklerin yaşadığını düşünebilirsiniz” yorumu yapıldı. Kayseri’de bir kadın derneği üyesinin yeni taşındığı apartmandaki komşu kadınlardan “pantolon giymenin kendisine hiç yakışmadığı” tepkisini aldığı da kaydedilen araştırmada, aynı kentte kapalı kadınların pantolon giyen kadınlara pek çok kez “hatlarınız belli oluyor, bizim erkeklerimiz tahrik oluyor” uyarısında bulunduğuna dikkat çekildi.

Oruç tutmamak tehlikeli

Araştırma verilerinde, ramazanda oruç tutmayanlara yönelik baskıların giderek arttığına, ramazanda sokakta yemek yemek ya da sigara içmenin “tehlike içerdiğine”, oruç tutmamanın ilk ve ortaöğretim öğrencileri arasında dahi “sorun” olduğuna dikkat çekildi. Araştırmaya göre, Erzurum’da otogar ve devlet hastanesi kantini dışındaki tüm lokantalar kapatılırken, üniversite kantinlerinin açık kalmasına karşın yemek çıkmadığı da ortaya çıktı.

Malatya’da görüşülen bir işadamı, “geleceğinden kaygılandığını” dile getirirken Eğitim- Sen üyesi bir öğretmen, ramazanda okuldaki öğretmenlere çay servisi yapılmadığını, kendi imkânlarıyla çay içenlere ise “çok kötü bir şey yapıyor gözüyle bakıldığını”, bu baskının giderek arttığını ifade etti. Araştırmacılar, gittikleri kentlerin çoğunda içkili mekânların ya hiç olmadığını, ya kent dışına taşındığını ya da taşınma kararının alındığını ifade ederken, gerekçe olarak “içkinin sağlığa zararlı olduğu”nun gösterildiğini yazdı.