İşyerinde cinsel tacize yasal önlem

TBMM Adalet Komisyonu'nun 212 maddesini kabul ettiği ve görüşmelerine bu haftadan itibaren devam edeceği 649 maddelik Türk Borçlar Kanunu Tasarısı, hizmet sözleşmelerine dayanan işçi-işveren ilişkisi konusunda da önemli yenilikler içeriyor.

İş Kanunu'na paralel düzenlemelerin yanı sıra, yürürlükteki Borçlar Kanunu'nda yer almayan yeni hükümlere de yer verilen tasarıya göre, işveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermekle yükümlü olacak.

İşçinin sağlığını da gözetecek olan işveren, işçiyi hastalandığında çalışmaya zorlamayacak, tedavi olması için izin verecek, işyerinde de acil tedavi imkanlarını sağlayacak. İşyerinde ''ahlaka uygun bir düzenin'' gerçekleştirilmesini sağlamakla yükümlü tutulan işveren, kadın ve erkek işçilerin cinsel tacize uğramamaları ve cinsel tacize uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri alacak. İşveren, bu amaçla, işçilerin derhal yardım isteyebilecekleri ''güvenlik sistemi kurma'' ve ''güvenlik personeli bulundurma'' gibi, işçilerin cinsel tacizle karşılaşma tehlikesini ortadan kaldırmaya yönelik uygun önlemleri almakla yükümlü olacak.

Borçlar kanununa ilk defa giriyor

Tasarının hazırlanması için Adalet Bakanlığı'nda oluşturulan komisyona başkanlık eden ve Adalet Komisyonundaki çalışmalara da katılan İstanbul Ticaret Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nevzat Koç, ''cinsel taciz'' ilgili hükmün, Borçlar Kanununa ilk defa girdiğini söyledi. Koç, cinsel tacizi önlemeye yönelik hangi tedbirlerin alınacağını, işyerinin özelliği ve faaliyet alanı gibi kriterler gözönüne alınarak işverence belirleneceğini vurguladı.

TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Ahmet İyimaya da cinsel taciz kavramı, iş hukukunda yer almamış olsa da hukuka aykırı bir fiil olarak yaptırıma bağlandığını ifade etti. İyimaya, ''Çünkü işveren, çalıştırdığı işçisine karşı dürüst ve ahlaka uygun bir tavır sergilemek zorundadır. Cinsel taciz, bu yönüyle tipik bir sözleşmeye aykırılık oluşturur. Borçlar Kanununda yer almış veya almamış olması, bu sonucu ortadan kaldırmaz. Komisyon, tasarıdaki bu özel hükmü hukuk yapımı ilkeleri çerçevesinde değerlendirecektir'' diye konuştu.

İşçinin bilgisayarındaki kişisel bilgiler

Tasarıda, işçi-işveren ilişkisi açısından yer alan diğer düzenlemelere göre, işveren, iş kazalarına karşı gerekli önlemleri alacak. İşverenin, gerekli önlemleri almaması nedeniyle işçinin ölmesi durumunda, işçinin desteğinden yoksun kalanların tazminat alacakları; sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabi olacak.

Bilgisayar ortamında saklanabilen verilerin kullanılması konusunda işçinin korunması amacıyla sınırlama getiren tasarıya göre, işveren, işçiye ait kişisel verileri, ancak işçinin işe yatkınlığıyla ilgili veya hizmet sözleşmesinin ifası için zorunlu olduğu ölçüde kullanabilecek. İşçinin, işveren ile bir ev düzeni içinde birlikte yaşadığı durumlarda, işveren, işçinin beslenme ve barınma gereksinimlerini karşılayacak.

İşçi, kusuru olmaksızın hastalık veya kaza gibi sebeplerle iş göremezse, işveren, sosyal sigortalar yardımlarından yararlanamayan, bir yıla kadar çalışmış işçinin bakımını ve tedavisini, 2 hafta süreyle yapacak.

İşçinin sadakat yükümlülüğü

İşi özenle yapacak ve işverenin haklı menfaatinin korunmasında sadakatle davranacak olan işçi, işverene ait makineleri, araç ve gereçleri, teknik sistemleri, tesisleri ve taşıtları, usulüne uygun olarak kullanmak ve bunlarla birlikte işin görülmesi için kendisine teslim edilmiş olan malzemeye özen göstermekle yükümlü olacak.

İşçi, üçüncü kişilerle ücret karşılığında anlaşmalar yaparak işverene karşı sadakat yükümlülüğünü ihlal edemeyecek ve işvereniyle rekabete yol açacak iş ve işlemlerde bulunamayacak.

İşçiye sır saklama yükümlülüğü

Hizmet ilişkisinin devamı süresince iş gördüğü sırada öğrendiği üretim ve iş sırları gibi bilgileri, kendisi veya başkalarının yararına kullanamayacak olan işçi, hizmet ilişkisi sona erse bile, işverenin haklı yararlarının korunması için gerekli olduğu ölçüde sır saklamakla yükümlü olacak. İşçi, üçüncü kişilerden işveren için aldığı şeyleri ve özellikle paraları derhal teslim edecek.

Kusurlu işçi zarardan sorumlu olacak

İşveren, işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışlarıyla ilgili genel düzenlemeler yapabilecek, onlara özel talimat verebilecek. İşçiler de bunlara dürüstlük kurallarının gerektirdiği ölçüde uyacak.

İşçi, işverene kusuruyla verdiği her türlü zarardan sorumlu olacak.İşveren, fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretinin en az yüzde 50 fazlasını ödeyecek. İşveren, işçinin izniyle fazla çalışma ücreti yerine, uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı olarak izin verebilecek.

Belli işlerde aracılık yapması halinde, işçiye aracılık ücreti ödenecek.İşveren, bayram, yılbaşı ve doğum günü gibi belirli günler dolayısıyla işçilerine özel ikramiye verebilecek. Ancak, işçilerin bu ikramiyeyi isteme hakları, bu konuda anlaşma olması halinde doğacak. İşçi ücreti, sözleşmeyle aksi kararlaştırılmadıkça, işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenecek.

İşveren alacağını takas edemeyecek

İşveren, işçiden olan alacağı ile ücret borcunu, işçinin rızası olmadıkça takas edemeyecek.

İşçilerin ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemeyecek, başkasına devredilemeyecek. Ancak, işçinin bakmakla yükümlü olduğu aile bireyleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar, bu orana dahil edilmeyecek.

Aracın vergilerini de ödeyecek

İşçinin, işverenle anlaşarak işin görülmesinde kendi motorlu aracını kullanması durumunda, işveren sadece motorlu aracın işletilmesinin ve bakımının gerektirdiği olağan giderlerden değil, aynı zamanda vergi, zorunlu mali sorumluluk sigortası primleri ve aracın yıpranması karşılığında uygun bir tazminatı da ödemekle yükümlü olacak.

İşveren, hizmet sözleşmesinin feshi halinde, bildirim süresi içinde işçiye ücretinde bir kesinti yapmaksızın günde 2 saat iş arama izni verecek. En az bir yıl çalışmış olan işçilere, yılda en az 2 hafta, 18 yaşından küçük işçiler ile 50 yaşından büyük işçilere de en az 3 hafta ücretli yıllık izin verilecek. İşçi, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesi feshedilirse, sözleşme süresince kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilecek.

İşçinin haklı sebep olmaksızın işe başlamadığı veya aniden işi bıraktığı hallerde işveren, aylık ücretin dörtte birine eşit bir tazminat isteme hakkına sahip olacak. İşveren, ayrıca ek zararlarının giderilmesini de isteyebilecek. Rekabet yasağına aykırı davranan işçi, bunun sonucu olarak işverenin uğradığı bütün zararları gidermekle yükümlü olacak.