Kanun tasarısı Meclis'te

Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu Tasarısı'na göre, Kurum, kamu tüzel kişiliğine haiz, idari ve mali özerkliğe sahip ve özel bütçeli olacak. Başbakanlıkla ilişkili olacak Kurumun merkezi Ankara'da bulunacak. Kurum, yurt içinde ve sayısı ikiyi geçmemek üzere yurt dışında büro açabilecek.

Kurum, insan hakları alanındaki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek; sorunların çözüme kavuşturulması doğrultusunda çalışmalar yapmak; şikayet ve başvuruları incelemek, araştırmak ve bunların sonuçlarını takip etmek, insan haklarının korunmasına, geliştirilmesine ve ihlallerin önlenmesine yönelik çalışmalar yapmakla görevli ve yetkili olacak.

Kurum, görevlerini bağımsız olarak yerine getirecek. Görev alanına giren konularla ilgili olarak hiçbir organ, makam, merci veya kişi, Kurula emir ve talimat veremeyecek, tavsiye ve telkinde bulunamayacak. Kurum, faaliyetleri hakkında internet ortamı ve resmi bültenler aracılığıyla kamuoyunu azami ölçüde bilgilendirecek.

Kurumun her kademedeki yöneticileri, görevlerini mevzuata, stratejik plan ve programlara, performans ölçütlerine ve hizmet kalite standartlarına uygun olarak yürütmekten üst kademelere karşı sorumlu olacak.

Kurum, görev, yetki ve sorumluluk alanına giren ve önceden kanunla düzenlenmiş konularda idari düzenlemeler yapabilecek. Kurum, geçici veya belli bir ihtisas gerektiren nitelikteki işler için hizmet satın alabilecek. Kuruma, genel bütçeden yardım yapılacak.

Türkiye İnsan Hakları Kurulu

Türkiye İnsan Hakları Kurulu, Kurumun karar organını oluşturacak. Kurul, biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere 11 üyeden oluşacak. Kurula başkan ve üye olabilmek için herhangi bir siyasi partinin yönetim ve denetim organlarında görev almamış veya bu görevlerinden ayrılmış olmak gerekecek.

Başkan, İkinci Başkan ve üyeler, Bakanlar Kurulu tarafından seçilecek. Seçimlerde, ilgili sivil toplum, sosyal ve mesleki kuruluşların, düşünce akımlarının, üniversitelerin, uzmanların çoğulcu bir şekilde temsiline özen gösterilecek.

Başkan ve üyelerin görev süresi 4 yıl olacak. Süresi bitenler en fazla bir dönem daha yeniden seçilebilecek. Kamu görevlisi iken Kurul Başkanlığına ve İkinci Başkanlığa seçilenlerin önceki kurumları ve görevleriyle ilişikleri sona erecek.

Kurul Başkanı, İkinci Başkan ve üyelerin süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemeyecek. Ancak, seçilmeleri için gerekli şartları taşımadıkları ya da kaybettikleri Kurulca tespit edilen Başkan ve üyelerin görevlerine, Bakanlar Kurulunca son verilecek. Kurul kararlarını süresi içinde imzalamayan veya karşı oy gerekçesini süresi içinde yazılı olarak bildirmeyen Başkan ve üyelerin üyeliklerine de aynı usul çerçevesinde son verilecek.

Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu Tasarısı'na göre, Kurum, her türlü insan hakları ihlali iddialarını başvuru üzerine veya resen inceleyebilecek ve sorumlu bulunanlar hakkında yasal işlemlerin başlatılması için girişimde bulunabilecek.
Tasarıya göre, Kurumun teşkilatı, Kurul ve Başkanlıktan oluşacak. Başkan Yardımcısı, hizmet birimleri ve çalışma gruplarından oluşacak Başkanlık, Kurul kararlarını uygulayacak ve diğer konularda Başkana ve Kurula yardımcı olacak.

Başkan; Kurul toplantılarının gündemini, gün ve saatini belirleyecek, toplantıları yönetecek, Kurul personelini atayacak. Kurumun stratejik planını, performans ölçütlerini, amaç ve hedeflerini, hizmet kalite standartlarını belirleyecek, insan kaynakları ve çalışma politikalarını oluşturacak.

Belirlenen stratejilere, yıllık amaç ve hedeflere uygun olarak Kurumun yıllık bütçesi ile mali tablolarını da hazırlayacak olan Başkanın diğer görevleri şöyle sıralandı:

-Kamu kurum ve kuruluşları için, insan haklarına aykırı uygulamaların giderilmesine yönelik rehberler hazırlamak ve bunların uygulamaya geçirilip geçirilmediğini izlemek,

-Kurul ile Kurumun ve hizmet birimlerinin uyumlu, verimli, disiplinli ve düzenli bir biçimde çalışması amacıyla koordinasyonu sağlamak, bunlar arasında çıkabilecek görev ve yetki sorunlarını çözmek,

-Yıllık faaliyet raporlarını hazırlamak, yıllık amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine göre faaliyetlerin değerlendirmesini yapmak ve bunları Kurula sunmak,

-Kurumun diğer kuruluşlarla ilişkilerini yürütmek ve Kurumu temsil etmek,

-Kurum Başkanı adına imzaya yetkili personelin görev ve yetki alanını belirlemek,

-Kurumun yönetim ve işleyişine ilişkin diğer görevleri yerine getirmek,
Başkan, Kuruma ilişkin görevlerinde yardımcı olmak üzere bir Başkan Yardımcısı atayabilecek. Başkan Yardımcısının görev süresi 4 yıl olacak. Başkanın görev süresinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde Başkan Yardımcısının görevi de sona erecek.

Hizmet birimleri

Kurumun hizmet birimleri; İhlal İddialarını İnceleme, İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele, Hukuk, Eğitim, Dış İlişkiler ve Proje, Medya ve Halkla İlişkiler, Bilgi ve Dokümantasyon, Personel, Yönetim Hizmetleri birimlerinden oluşacak.
İhlal İddialarını İnceleme Birimi, her türlü insan hakları ihlali iddialarını başvuru üzerine veya resen incelemede bulunarak, bunların sonuçlarını ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara bildirecek ve sorumlu bulunanlar hakkında yasal işlemlerin başlatılması için girişimde bulunacak.

İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele Birimi, işkencenin ve diğer zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamelenin önlenmesi amacıyla çalışmalar yapacak. Birim, özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerlere düzenli ziyaretler gerçekleştirecek, bu ziyaretlere ilişkin raporları ilgili kurum ve kuruluşlara iletecek ve kurulca gerekli görülmesi durumunda kamuoyuna açıklama yapacak. Birim, ceza infaz kurumları ve tutuk evleri izleme kurulları, il ve ilçe insan hakları kurulları ile diğer kişi, kurum ve kuruluşların bu gibi yerlere gerçekleştirdikleri ziyaretlere ilişkin raporları inceleyecek.

Hukuk Birimi, insan hakları ile ilgili mevzuat taslakları, mevzuat, uygulamalar ve diğer hukuki konular hakkında ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara veya kamuoyuna talep üzerine veya resen görüş bildirecek ve tavsiyelerde bulunacak. Birim, yerli ve yabancı kurum ve kuruluşlarla görev alanıyla ilgili konularda işbirliği yapacak, insan hakları ihlali tespiti yapan yargı kararlarının idare tarafından gereği gibi uygulanmasını takip edecek.
Eğitim Birimi, insan hakları bilincinin yaygınlaştırılması için çalışacak. Milli Eğitim Bakanlığı müfredatında bulunan insan hakları ile ilgili bölümlerin hazırlanmasına, Yükseköğretim Kurulunun koordinesinde üniversitelerin insan hakları bölümlerinin kurulmasına ve müfredatının belirlenmesine katkıda bulunacak. Birim, istek halinde, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlara yönelik insan hakları konulu eğitim programları düzenleyecek.

Dış İlişkiler ve Proje Birimi, kurumun dış ilişkilerine yönelik faaliyetlerini yürütecek, insan haklarıyla ilgili proje hazırlayacak. Medya ve Halkla İlişkiler Birimi, medya ile olan ilişkileri ve halkla ilişkiler politikasını düzenleyecek.

Bilgi ve Dokümantasyon Birimi, insan hakları konularında veri tabanı ve dokümantasyon merkezi oluşturacak, bilgi teknolojileri alanında çalışmalar yapacak.
Personel Birimi, kurumun personel politikasını belirleyecek, personelin eğitimi konularında çalışmalar yapacak.

Yönetim Hizmetleri Birimi, kurumun idari, mali ve sosyal hizmetlerini yürütecek.
Kurum, görev alanına giren konularla ilgili olarak çalışmalarda bulunmak üzere kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve konu ile ilgili uzmanların katılımı ile geçici ve sürekli kurullar oluşturabilecek.

Büroların açılmasına, kurulmasına, görev ve yetkilerine ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar, kurumun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek.

Başvurular

İnsan hakları ihlaline maruz kaldığını iddia eden kişiler kuruma başvurabilecek. Başvurulara ilişkin usul ve esaslar, kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenecek.

Kuruma verilen inceleme, araştırma, ziyaret ve rapor hazırlama görevleri ile diğer görevler, insan hakları uzman ve uzman yardımcıları ile diğer görevliler tarafından yapılacak. Bunlar, Başkanın yetkilendirmesi halinde, tüm kamu kurum ve kuruluşları ile diğer gerçek ve tüzel kişilerden, ilgili bilgi ve belgeleri istemeye, incelemeye ve bunların örneklerini almaya, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin bulundukları yerleri ziyaret etmeye, buralarda inceleme yapmaya ve gerekli tutanakları düzenlemeye yetkili olacak. Kurum, insan hakları sorunlarını tartışmak ve insan hakları konularında bilgi ve görüş alışverişinde bulunmak amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, yükseköğretim kurumları, basın-yayın kuruluşları, araştırmacılar ve ilgili diğer kişi, kurum ve kuruluşlarla en az üç ayda bir düzenli istişareler yapacak.

Sözleşmeli personel çalışabilecek

Kurumda; başkan yardımcısı, insan hakları uzmanı ve insan hakları uzman yardımcıları, kadroları karşılık gösterilmek kaydıyla, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılması hakkındaki hükümlerine bağlı olmaksızın, sözleşmeli olarak çalıştırılabilecek.

Bu şekilde çalıştırılacakların sözleşme usul ve esasları ile unvanlar itibarıyla taban ve tavan ücretleri ile her çeşit ödemeler, Bakanlar Kurulunca tespit edilecek. Başkan ve üyeler, Türk Ceza Kanunu açısından kamu görevlileri gibi yargılanacak.

Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun uyarınca Başkan ve üyeler için soruşturma izinleri, Başbakan tarafından verilecek. Soruşturma izni verilmesi veya verilmemesine ilişkin kararlara karşı yapılan itirazlar, Danıştay tarafından karara bağlanacak.

İnsan Hakları Başkanlığı ile İnsan Hakları Üst Kurulu, İnsan Hakları Danışma Kurulu ve İnsan Hakları İhlali İddialarını İnceleme Heyetleri lağvedilecek.

Görev süreleri

Kurum Başkanlığı ve ikinci başkanlığına ilk defa seçilenlerin, ilk görev süresi 6 yıl olacak. Ad çekme yoluyla yapılacak kura sonuçlarına göre, Kurumun ilk üyelerinden dördünün ilk görev süresi 6 yıl, üçünün ilk görev süresi 4 yıl, ikisinin ilk görev süresi de 2 yıl olacak.
Kanun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla, geçici olarak görevlendirilenler de dahil, İnsan Hakları Başkanlığında görev yapan personelden Kurumda geçici olarak görevlendirilmek isteyenler, talepleri üzerine geçici olarak görevlendirilebilecek. Kurum büroları kuruluncaya kadar, il ve ilçe İnsan Hakları Kurulları, Kurum bürosu olarak görev yapacak.

Kurumun 2010 mali yılı harcamaları, 2010 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu'nun ilgili hükmüne göre yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar, Başbakanlığın 2010 yılı bütçesinde yer alan İnsan Hakları Başkanlığına ait ödeneklerden karşılanacak.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl süreyle, Kurum kadrolarına ilişkin olarak yapılacak düzenlemelerde, ''Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin'' kadro değişikliği ile ilgili hükümleri uygulanmayacak. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı tarafından kullanılan taşınır ve taşınmazlar, Kuruma devredilecek.

Kurumda; Başkan, Başkan Yardımcısı, İnsan Hakları Uzmanları, İnsan Hakları Uzman Yardımcıları, Mali Hizmetler Uzmanları, Sosyal Hizmetler Uzmanları, Psikologlar, Mütercim Tercümanlar, Kütüphaneciler, Memurlar, Bilgisayar İşletmenleri, Sekreterler, Santral Memurlarından oluşacak toplam 60 personel istihdam edilecek.

Tasarının genel gerekçesinde, düzenlemenin, Türkiye'de, insan hakları standartlarının yükseltilmesi çabalarına önemli katkılar sağlayacağı belirtildi.