Kasırganın bilinmeyenleri

• İngilizcede kasırga anlamına gelen “hurricane” sözcüğü, Maya söylencesinde Büyük Tufan’ı yarattığına inanılan fırtına tanrısı Hurakan’dan geliyor.

• Mayalar, Hurakan’ın öfkesi konusunda New Orleans limanını yapan mühendislerden çok daha sağduyulu bir davranış sergileyerek, önemli kentlerini sel baskını olasılığından uzak olan iç kesimlerde kurdular.

• 1609 yılında İngiltere’den Virginia’ya gitmekte olan bir grup İngiliz yerleşimci Bermuda açıklarında kasırgaya yakalanarak kıyıya sürüklendi. Söylentilere göre, Shakespeare “Fırtına” adlı yapıtını bu olaydan esinlenerek kaleme aldı.

• Kasırgalar güçlü donanmaları öylesine büyük zararlara uğratmaktaydı ki, İspanya-Amerika Savaşı sırasında ABD Başkanı olan McKinley, İspanyol askerlerinden çok kasırgalardan korktuğunu belirtmişti. Buna karşılık olarak, günümüzde ABD’deki Ulusal Kasırga Merkezi’nin öncüsü sayılabilecek bir kasırga uyarı istasyonları ağı oluşturdu.

• II. Dünya Savaşı sırasında Britanyalı bir uçuş eğitmeni olan Albay Joe Duckworth uçağıyla kasırganın içinden geçebileceği konusunda pilotlarla iddiaya girdi. Şaşırtıcı bir biçimde de başarılı oldu.

• ABD’de şimdilerde kasırgalarla ilgili hava tahminleri kasırganın gözünde (kasırganın tam ortasındaki durgun alan) içinde zikzaklar çizerek havaya damla sondajları-basıncı, sıcaklığı, nemi ve rüzgârın hızını ölçen aygıtlar içeren paraşütlerle donatılmış tüpler- salan Hava Kuvvetleri’ne bağlı pilotları sayesinde yapılıyor.

• Kuzey Amerika’da kasırga adı verilen fırtınalar Pasifik’te tayfun adıyla biliniyor. Meteoroloji uzmanları herhangi bir karışıklığı önlemek amacıyla bu fırtınaların tümüne tropikal siklonlar adını veriyorlar.

• Dünyanın dönüşüne bağlı olarak, kasırgalar Ekvator’un kuzeyinde saate ters yönde, güneyinde de saat yönünde hareket ederler.

• Atlantik kasırgalarının büyük bir çoğunluğu, üstteki serin ve rüzgârlı havanın alttaki sıcak su ile birleşerek sarmal fırtınalar oluşturduğu, Afrika’nın batı kıyısı açıklarında meydana geliyor.

• Fırtınalar okyanus yüzeyindeki suların en sıcak olduğu dönemlerde doruk noktaya ulaşıyor. Tropikal siklonların hemen hemen yarısı eylül ayında meydana geliyor.

• Tipik bir kasırgadan çevreye yaklaşık 600 trilyon vatlık bir ısı enerjisi yayılır. Bu enerji dünyanın toplam elektrik üretme gücünün 200 katına eşittir.

• Kasırgalar çok güçlü yağmurlara, şiddetli yıldırım ve gökgürültülerine, ve hatta hortumlara neden olabilirler. Ancak kasırgaların en ölümcül etkisi, okyanus sularının hızı saatte yaklaşık 300 kilometreyi bulabilen rüzgârlarla kıyıya sürüklenmesi sonucunda oluşan, fırtına kabarmasıdır.

• 1970 yılında, şimdi Bangladeş olarak bilinen Doğu Pakistan’da meydana gelen yaklaşık 9 metrelik bir fırtına kabarması en az 300,000 kişinin yaşamına mal oldu.

• Yardım amaçlı ilk büyük çaplı rock konseri olan Bangladeş Konseri’nin düzenlenmesine bu dehşet verici olay neden oldu. Ancak toplanan bağışlara birkaç yıl boyunca hükümet tarafından el kondu.

• Bugüne dek bilinen en şiddetli tropikal siklon 1979 yılında yaşanan ve kuzeybatı Pasifik’te yaklaşık 2,200 kilometreye uzanan Tip tayfunu idi.

• Bu tayfun, saatte 600 kilometrelik bir hızı ve gezegenimizin hemen hemen iki katına eşit büyüklüğü olan, görünürde başı sonu olmayan, Jüpiter’in Büyük Kırmızı Nokta’sı yanında devede kulak kalır.

• Dünya Meteoroloji Örgütü 1953 yılından itibaren kasırgalara ad vermeye başladı. Örgüt 1979 yılından itibaren alfabetik sıraya göre dizilmiş adlardan oluşan altı liste rotasyon sistemiyle altı yılda bir değiştirerek kullanmaya başladı. Böylelikle, her mevsim “Katrina” gibi ünlü kasırga adları emekliye ayrılmış oluyor.

Rita Urgan, Discover