Macbeth'i cadılarından dinleyin

Macbeth, Shakespeare’in en eskimeyen oyunlarından. Bugüne de dokunuyor anlatılanlar; hırs, iktidar, ihanet... Demet Evgar öncülüğünde kurulan Pangar Tiyatrosu’nun ilk oyun olarak onu seçmesi boşa değil. “Yerel kültürden yola çıkarak sosyal sorunları ve değerleri irdeleyen, ‘genç’ ve yerel oyun yazımına, gösteri sanatlarındaki yeni arayışlara açık, klasik metin uyarlamalarının yanı sıra çağdaş metinleri de sahneye taşıyarak geleceğe iz bırakan bir üretim arşivini oluşturmayı” hedeflediklerini anlatıyor Pangar’dan Nilgün Kurt. Pangar’ın 2012 İstanbul Tiyatro Festivali’ne de katılan Macbeth’i 10-11-12-13-14 Kasım’da Kenter Tiyatrosu’nda. Macbeth’in üç cadısı, Hare Sürel, İncinur Daşdemir ve Esin Doğan anlatıyor...

- Macbeth’e nasıl dahil oldunuz?

Hare Sürel: Aslında en başından beri, Pangar’ın kuruluşuna ve işleyişine dahilim diyebilirim. Demet Evgar ve Mehmet Birkiye’yle daha önce çalışmıştım. Yeni bir oluşum içindeyiz, Macbeth ilk oyunumuz, ilk heyecan, ben de cadılardan biri olarak çok büyük bir keyifle oyunda yer alıyorum.

İncinur Daşdemir: Yönetmenimiz Mehmet Birkiye, konservatuvarda hocamdı. Cadılardan birini oynamamı isteyince dahil oldum.

Esin Doğan: Bir gün Demet aradı; Mehmet hocayla beraber cadılardan biri için beni düşündüklerini söyledi. Ben de gülerek bir süredir bu rol için hazırlandığımı ve bunu büyük bir zevkle kabul edeceğimi söyledim. Çünkü okuldan beri Macbeth’te oynamak istediğim tek roldü cadı! İlginç bir şekilde geçen kıştan beri bu role hazırlanıyormuşum, haberim yokmuş, beden ve sesle ilgili birçok atölyeye katılmıştım ve bir öğrencime de Macbeth’in cadılarıyla ilgili bir sahne çalıştırıyordum, ben zaten bununla kafayı bozmuştum yani.

- Ne ifade ediyor bu oyun sizin için?

E. Doğan: Bu, Shakespeare’in en önemli klasiklerinden ve tüm okul hayatımızda eğitimimizin önemli bir kısmını kaplar -tiyatro okuyanlar bilir (gülüyor)- ve profesyonel hayatta bunun içinde yer almanın büyük bir şans olduğunu düşünüyorum. Özellikle de iktidar hırsının bu kadar gündemde olduğu bir dönemde...

İ. Daşdemir: Shakespeare, Macbeth ve Lady Macbeth üzerinden, güç istencinin eril ve dişil yönlerini mükemmel şiiriyle açığa çıkarır. Bu eser, bir kadın ve bir oyuncu olarak kadınlığın eril güçle ilişkisinin, Lady Macbeth üzerinden okumasını yapmak adına önemli bir eser benim için. Zaten ahlak ve iktidarın çatışması, yükselme hırsı, doğruluk gibi konular her çağda insanların gündeminde.

H. Sürel: Macbeth karakterlerin derinlikli olarak yazıldığı, pek çok zıtlığın, ikilemin boyutlu olarak aktarıldığı bir oyun. Cadılar da gizemli, doğaüstü bir güçten öte, aslen bir düşünceyi temsil ediyorlar. İnsanın içyüzü diyebiliriz belki. Aslında kehanet dediğimiz şey düşünce, cadılar da bir düşünceyi dile getiriyorlar. Büyüleri de kullandıkları dil ve tümceler, bana göre. Çünkü bir fikir ses bulduğunda, o söylenmeyen şey söylendiğinde eylem başlamış oluyor.

- Çok sayıda filme konu olan, binlerce kez sahnelenen bir eser Macbeth. Böyle bir oyunda oynamak korkutucu da değil mi?

E. Doğan: Korkutucu (gülüyor). Tiyatrocu olan ya da olmayan herkesin bu oyunla ilgili ufak da olsa bir fikri var ve iyi ya da kötü birçok eleştiriye maruz kalacağınızı bilerek giriyorsunuz bu işe. En iyisini yapmaya çalışsanız da herkesin kafasındaki “en iyi” farklı.

H. Sürel: İnsan bazen, şimdi bizim yapacağımız, insanlar için ne ifade eder diye heyecana kapılabiliyor tabii. Böyle bir oyun çalışırken şimdiye dek yapılmış yorum ve uygulamalara da hâkim olmak gerekiyor. Biz de yeni bir anlam yaratabilmek için bol bol okuma yaptık.

İ. Daşdemir: Macbeth insanın deriniyle, tutkularıyla, güçle olan ilişkisiyle karşılaşma oyunu. Bu nedenle de zor gelebilir. Fakat bir o kadar da ilgi çekici bu. Çünkü mükemmel bir dili, şiiri, anlatımı var. Role hazırlık, o nedenle keyifli oldu. Güzel ve sıcak bir ekibimiz var.

- 1600’lerde yazılmış olmasına rağmen bugünlere geldi, Macbeth’i ölümsüz yapan nedir sizce? Bugüne dair neler anlatıyor mesela?

İ. Daşdemir: Macbeth, insanın güçle ilişkisini anlamamızda çok önemli noktalara değinen bir eser. İnsanın eylemselliği, ödediği bedeller vs. bunlar gündemini hiç kaybetmeyen konular. Bu nedenle de tüm çağlarda yoruma açık olmuştur Macbeth, Shakespeare’in diğer eserlerinde de olduğu gibi.

E. Doğan: Evet, sadece Macbeth değil Shakespeare’in birçok oyunu günümüze kadar gelmiştir. İnsan ilişkilerindeki duygusal çatışmaları ve iktidar kavgalarını evrensel bir şekilde işlediği için günümüzde de güncelliğini hâlâ koruyor ve o yüzden bir klasik. Bizim oyunumuzda cadılar yöneten ya da kötü şeyler yapan karakterler değil, daha çok haberci niteliği taşıyorlar yani bağımsız medya diyebiliriz. Dolayısıyla krallar, lordlar, güç düşkünlüğü, ihanet de iktidarı ve yönetimi temsil ediyor. Siz de takdir edersiniz ki günümüzde bu koltuk kavgası çok da değişmiş durumda değil.

H. Sürel: Bir eseri ölümsüz yapan, yüzyıllar sonra da insanlar için bir şey ifade edebiliyor olması sanırım… Büyük değişimler geçiriyoruz ama özünde duygu, düşünce ve durumlar çok benzer. Macbeth’in oyunun başında söylediği bir cümle var: “Bir insana yaraşan her şeyi yapmaya varım, ondan ötesini yaptım mı insan olmaktan çıkarım.” Böyle bir bakışı dillendirebilen bir karakteri tamamen zıt eylemlerin içinde görüyoruz. Çünkü kendi arzusu, tutkusu ya da çıkarı söz konusu olduğunda insana “yaraşan” şeyin anlamında bir kayma oluyor ve şekil değiştiriyor. Bugün hâlâ insanın erişmek istediği ve erişebileceğine inandığı şey için her yol mubahmış gibi… Bugünün cümlesi “Yaptım oldu”. Oyun da bunu tartışmamızı sağlayabilir, ne yaptık, niye yaptık ve ne oldu?

- “Neden hep sisli ve belirsiz bir geleceğe yatırım yapıyoruz? Şimdiki zamanı kimlere ihale ettik?” Böyle deniyor basın bülteninde. Sizin şimdiki zamanla aranız nasıldır?

İ. Daşdemir: Tiyatroda zamanı büküyoruz, kurguluyoruz, atlatıyoruz, katlıyoruz. Bu zamanla ilgili tüm sorulardan daha heyecan verici benim için.

H. Sürel: Zaman deyince ilk aklıma gelen yatırım. Tabii ki maddesel bir yatırımdan bahsetmiyorum. İnsan hayatını zaman diye bir kavramı cetvel seçerek onun üzerinden şekillendiriyor. Bu anlamda hep bir yatırım peşindeyiz. Kendimize yatırım yapmak durumundayız. Çevremize, inandığımız işlere… Önemli olan zamana esir olmadan onu bir araç olarak tutabilmek sanırım. Çünkü ben yoksam, benim adlandırdığım, zaman dediğim şey de zaten yok. Zaman insana hükmetmeye epey hevesli ama izin vermemek lazım.

E. Doğan: Benim zamanla aram iyi; geleceğimi kimselere ihale etmedim, genel olarak algıladığımız anlamdaki cadılardan, büyücülerden de medet ummadım. İnsanların geleceklerini kendi tercihlerine göre şekillendirdiğini düşünenlerdenim.

[email protected]