Meclis'te Anayasa mesaisi

Anayasa değişikliği teklifinin görüşülme takvimi pazartesi sabah toplanacak TBMM Danışma Kurulu'nda belirlenecek. TBMM Danışma Kurulunda belirlenecek. Danışma Kurulunda uzlaşma sağlanamaması halinde, gruplar kendi önerilerini Genel Kurula taşıyacak.

Genel Kurulun, teklifin görüşmeleri tamamlanıncaya kadar, her gün belirli sayıda maddenin görüşmeleri bitinceye kadar çalışması planlanıyor. Buna göre, Genel Kurul, ''özel gündemle'' toplanacağı 23 Nisan Cuma günü hariç, teklifin görüşmelerinin bitimine kadar aralıksız çalışacak.

Anayasa değişikliği teklifleri, TBMM Genel Kurulunda iki tur halinde görüşülüyor. İlk turda geneli ve maddeleri üzerinde yapılan konuşmaların ardından maddelerin tek tek gizli oylamasına geçiliyor. Teklif için ilk turda ''maddelerine geçilmesi'' ile 29 madde için (biri üç geçici maddeyi içeren çerçeve madde) 30 gizli oylama yapılacak.

Maddeler üzerinde önerge verilmesi halinde önce işari oylama yapılacak. Önerge, işari oylamada kabul edilmesi halinde, bu kez beşte üç (330) çoğunluğun aranması için gizli oya sunulacak.

TBMM İçtüzüğü'ne göre, ikinci tur görüşmeye birinci görüşmenin bitiminden 48 saat geçmeden başlanamıyor. İkinci turda maddeler üzerinde konuşma olmayacak. Ancak, maddeler üzerinde değişiklik önergesi verilmiş ise o önerge üzerinde milletvekilleri konuşabilecek. İkinci turda da maddelerin yanı sıra teklifin tümüyle birlikte 30 gizli oylama yapılacak.

Teklifin kabulü, Meclisin üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun (330) gizli oyuyla mümkün oluyor.

Cumhurbaşkanı, Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderebiliyor. Meclis, geri gönderilen kanunu, üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla aynen kabul ederse, Cumhurbaşkanı bu kanunu halkoylamasına sunabiliyor.
Meclisin üye tamsayısının beşte üçü (330) ile üçte ikisinden (367) az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki kanun, Cumhurbaşkanınca iade edilmediği takdirde, halkoylamasına sunulmak üzere Resmi Gazetede yayımlanacak.

Anayasaya göre, ''Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iade üzerine, Meclis üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri, Cumhurbaşkanı tarafından'' halkoyuna sunulabiliyor. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya ilgili maddeler Resmi Gazete'de yayımlanıyor.


Teklif ne içeriyor?

Anayasa değişikliği teklifi; biri üç geçici maddeyi içeren çerçeve madde olmak üzere, toplam 27 maddeden oluşuyor.

Teklifle, Anayasa Mahkemesi ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) yeniden yapılandırılıyor. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı tanınıyor. Parti kapatma durumunda milletvekilliği düşmeyecek. Siyasi partiler ile ilgili kapatma davası açılması; TBMM'de kurulacak komisyonun iznine bağlı olacak.

Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ve Jandarma Genel Komutanı, Yüce Divan'da yargılanacak. Askeri mahkemelerin görev alanı yeniden düzenleniyor.

Yüksek Askeri Şura'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılıyor. Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olacak, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacak.

Memurlara toplu sözleşme hakkı veriliyor. Toplu sözleşme hükümleri emeklilere yansıtılacak. Genel grev yasağı kaldırılıyor.

Teklifle, Kamu denetçiliği kurumu (Ombudsman) oluşturuluyor. Ayrıca, Geçici 15. maddenin yürürlükten kaldırılmasıyla, 12 Eylül dönemi yöneticilerine yargı yolu açılıyor. Teklif, halk oyuna sunulması halinde ise tümüyle oylanacak.