NYT: Türkiye'de erkeklerin sosyalleşme merkezi olan kahveler koronavirüse dayanamayabilir

New York Times (NYT) gazetesi'nde yer alan bir haberde, Türkiye'de erkeklerin sosyal hayatında önemli yeri olan kahvehanelerin koronavirüs yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu anlatılıyor.

Mahalle aralarında yüzyıllardır erkeklerin buluşma noktaları olan bu mekanların salgınla mücadele amaçlı yasaklar, özellikle de "oyun yasağı"ndan büyük zarar gördüğü kaydediliyor.

Carlotta Gall imzalı haberde kahve sahipleri ve müdavimlerinin endişeleri aktarılıyor:

"İstanbul'da yaşayan Varan Süzme, yıllardır evinin yakınındaki kahveye gidip burada sohbetle, çayından küçük yudumlar almakla ve tavla ve iskambil oynamakla saatlerini geçirdi.

"77 yaşındaki emekli tekstil satıcısı Süzme, 'Burası bizim ikinci evimiz. Sevdiğim, arkadaşlarımı gördüğüm, oyun oynadığım ve mutlu olduğum bir yer' diyor."

Salgının ortaya çıkışına kadar devam eden bu hayatın, ilan edilen sokağa çıkma yasaklarıyla ülke çapında barlar ve restoranlar gibi kahvelerin de aylarca kapanmasını getirdiğini, Haziran ayında yeniden açılmalarına izin veren kahvelerde oyun oynamanın yasaklandığını anlatan New York Times muhabiri şöyle sürdürüyor:

"Çoğu orta yaşlı, emekli olan müşteriler, virüs korkusuyla kahveye gelmemeye başladı ve oyun oynamanın yasaklanmasıyla birlikte kahve sahipleri işlerinin iyice kötüye gittiğini gördüler. Bu ayın başlarında yeniden kapatma ilan edilmeden önce bile, geleneksel yaşamın önemli bir odağı olan kahvelerin ayakta kalabileceği konusunda kuşkular artmıştı.

"Sadece erkeklerin gittiği ve her mahallede bulunan Türk kahveleri, postaneden sosyal derneğe kadar birçok işlevi yerine getiren birer merkez. Erkeklerin işe gidip gelirken uğradığı, emeklilerin toplanıp son dedikoduları paylaştıkları, siyasi partilerin propaganda çalışmalarını yürüttükleri mekanlar."

'Oyunun yasaklanması kahveleri bitirdi'

New York Times muhabiri müdavimlerin aylardır arkadaşlarını görememekten şikayetçi olduklarını, kahve sahiplerinin ise en çok oyunun yasaklanmasından yakındıklarını anlatıyor.

"Birçok kahve sahibi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın muhafazakar hükümetinin kağıt oyununu kumarla ilişkilendirdiğinden ve bunun yasaklamasının hijyenden çok ideolojik olduğundan yakınıyor.

"Ülke zaten salgın ortaya çıktığında ekonomik bir gerilemeye girmişti ve devlet yardımlarının da çok az olması nedeniyle birçok işyeri tamamen kapanmak zorunda kaldı.

"Sanat merkezi Beyoğlu'ndaki birçok ünlü kahve son aylarda kapandı. İtalyan kahvesi espressoyu İstanbul sosyetesine sevdiren ve entellektüellerin ve sanatçıların buluşma yeri haline gelen Şimdi Cafe de kapananlar arasında.

"Ama çoğunlukla dar gelirli işçi ve emekçilerin devam ettiği, kağıt, okey ya da tavla oynadığı geleneksel Türk kahveleri daha mütevazı mekanlar. Bazıları oyunlardan saat başına ücret alıyor, bazıları ise sadece çay, kahve ve diğer içeceklerin parasıyla işini sürdürüyor.

"Ama yazın kahvelerin açık olduğu dönemde oyun oynanmadığı için kahvelerin gelirleri çok düştü ve birçoğu kapandı. Kahve sahipleri hükümet yardım etmezse bir daha açamayabileceklerini söylüyor.

Meslek örgütlerinden uyarı

Haberde görüşü alınan Türkiye Kahveciler, Kıraathaneler ve Büfeciler Federasyonu Başkanı Murat Ağaoğlu "İşyerlerimiz boş" diyor ve ülkedeki kahvelerin yüzde 20'sinin bu süreçte kapanacağını tahmin ediyor.

NYT bu durumun 16. yüzyılda Arap ülkelerinden bugünün Türkiye'sine ve Avrupa'ya yayılan bu sosyal alanları tehdit ettiğini yazıyor.

İlk kahvelerin şimdiki Tahtakale bölgesinde iki Suriyeli tacir tarafından açıldığını yazan NYT Harvard Üniversitesi Türkiye çalışmaları kürsüsünden Cemal Kafadar'ın anlatısıyla sürdürüyor:

"O zamanlar İstanbul dünyanın en kalabalık şehirlerinden biriydi. Bu buluşun ticari potansiyelini bir düşünün. Yarım yüzyıl içinde şehirde yüzlerce kahve açıldı."

Kafadar, tıpkı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi zamanla siyasi tartışmaların ve faaliyetlerin de merkezi haline gelen kahvelerin dönem dönem kapatılabildiğini ama zamanla daha iyi eğitim görmüş kentsoylular arasında geleneksel kahvelerin itibarının kaybolduğunu, denetime tabi ucuz yerler olarak kaldıklarından daha ziyade dar gelirli kesimlere malolduğunu da aktarıyor.

Kıral kahvesi: Yaşlılar cezalandırılıyor

NYT muhabiri ziyaret ettiği İstanbul'daki Kıral kıraathanesinde birçok geleneksel kahvehane gibi Türk kahvesinin yanı sıra, çay servisi de yapıldığını fakat iç mekanda nargile kullanımının on yılı aşkın süre önce yasaklandığını aktarıyor.

Kahvenin sahibi Güven Kıral, babasından devraldığı ve aynı mahallede başka bir binaya taşıdığı işyerinin ikinci çocuğu gibi olduğunu söylüyor.

Kıral iyi günlerde normal olarak kahvede 60 kişinin iskambil oynadığını ama salgınla bunun bittiğini anlatıyor.

"Açarsam, müşteriler çay içmeye ve biraz oturmaya geliyorlar. Fakat sonra 'Kusura bakma oyun yok' deyip kalkıyorlar" diyor.

Kıral, salgın nedeniyle aldığı önlemleri gösteriyor. Kullanılıp atılabilen masa örtüleri, birbirinden iyice ayırılmış masalar, her oyun için hazır açılmamış iskambil desteleri, tavla takımlarını dezenfekte etme donanımını birer birer sergiliyor. Ama oyunun yasaklanmasıyla bunların boşa gittiğini ve kahvesinin kapanma tehdidiyle yüzyüze geldiğini anlatıyor.

"Müdavimlerim için en önemlisi ayrılık olacak. İnsanları göremeyecekler. Şakalarımızı, neşemizi kaybedeceğiz" diyor.

Daha genel olarak ise daha yaşlı kuşağın cezalandırılmış olacağını, belli bir yaş grubundaki erkeklerin gidecek bir yerleri olmayacağını söylüyor.

Kıral kahvesinin duvarına yapıştırılmış bir çıkartma da bu mesajı yansıtıyor.

"Hükümete soruyoruz, sizin için hiçbir önemimiz yok mu?

Türkiye çapında 120 bin kahvenin sahipleri ve çalışanlarını temsil eden esnaf ve zanaatkarlar meslek odasının başkanı Bendevi Palandöken de NYT'ye şu mesajı veriyor.

"Oyunun yasaklanması hem müşteriler hem de buralarda çalışan insanlar için en büyük mesele. Hükümetin sosyal güvenlik primleri yükünü hafifletmesini ve buradan aldığı gelirle ev geçindirenlere mali destek sağlamasını istiyoruz."

• Kahve Yemen'den mi gelir?