Patron değişti, elma tartışması başladı

Alan Turing, geçen yüzyılın en büyük dehalarından biriydi. Matematiksel “doğru” kavramına getirdiği yenilik kadar, bilgisayar teknolojisinin atası olmasıyla da bilim dünyasını sarsmıştı.

Üzerine güneş batmayan imparatorluğa bağlı bir ailenin çocuğu olarak Hindistan’da doğan Turing, teknolojik yeniliklerinden ziyade savaşta oynadığı rol ile dünyanın kaderini değiştirdi.

Radikal Gazetesi'nden Gökçe Aytulu'nun haberine göre, Britanya hükümeti İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi ordusunun tüm Avrupa’yı hallaç pamuğu gibi atmaya başladığı sırada Turing’e bir şans verdi. Onu Bletchley Park’ta savaşın kaderini belirleyecek bilim heyetinin arasına kattı. Turing, burada insanlığın gidişatını değiştirecek bir hamle yaptı.
 

Nazileri dize getirdi

Nazi Almanyası’nın ordu içi iletişimini sağlayan Enigma yazılımını çözebilmek için bir makine geliştirdi. Adı basitti: Turing makinesi.

Andrew Hodges’un kitabında anlattığı gibi günümüz bilgisayarlarının atası durumundaki bu makine çözülmesi imkânsız gibi görülen Enigma’yı birkaç saat içinde çözmeyi başarmıştı. İkinci Dünya Savaşı’nda taşların yerinden oynadığı nokta da bu oldu. Almanların iç iletişimini anlayan müttefikler, mutlak bir yenilginin kıyısından döndüler.

Ancak insanlık tarihini değiştiren bu buluş, Turing’in kaderini daha farklı şekilde değiştirdi. Britanya hükümeti, savaş sonrası dönemde “yapay zekâ” üzerinde çalışan Turing’in tehlikeli olabileceğine kanaat getirdi. Kötü polisiye filmlerinde denildiği gibi “Turing çok şey biliyordu”.

'Ahlak'sız soruşturma

Britanya bu dehayı kontrol altına almak için en ahlaksız yolu seçti. Turing’in özel hayatına girdi ve eşcinsel ilişkilerini ortaya çıkardı. İngiliz istihbaratı o dönem yürürlükte olan “ahlak” yasasına dayandırarak Turing’i yakalattı. (Bu yasa 1967 yılında yürürlükten kalktı.)

Bir savaş kahramanı, insanlığı, tarihin en büyük faşist hareketinin elinden kurtarmış olabilirdi fakat Turing bir eşcinseldi. Hâkim karşısında iki seçeneği vardı: Ya hapis cezasını çekecek ya da östrojen hormonu almayı kabul edecekti. Ki insan haklarına aykırı bu uygulama acı veren bir kısırlaştırma yöntemi demekti.

İkincisini seçti. Matematiğin büyük dehası, aldığı hormonlarla vücut kimyasını bozmayı kabul etti.

Bir yıl sonra bir yudum ısırdığı bir elmayla hayata gözünü yumdu. Elma siyanüre batırılmıştı. Dünyayı faşizmin elinden kurtaran Turing, Amerika’da McCarthy, Avrupa’da “Sovyet tehdidinin” gölgesinde başka bir faşizme kurban gitti.
 

Isırılmış elma

Ölümü, intihar olarak kabul edildi ve soruşturma apar topar kapatıldı. Britanya, neredeyse 60 yıl sonra nedamet getirdi. İki yıl önce İngiliz hükümeti mecliste toplanan imzalar sonrasında Turing’den resmi olarak özür diledi. Bilgisayar teknolojisinin atası, ölürken bıraktığı kenarından ısırılmış bir elmayla da gelecekteki bir şehir efsanesine konu oldu.

Steve Jobs ve Steve Wozniak’ın 1976’da kurduğu ve bugün dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden biri olan Apple’ın logosu Turing’in makûs talihiyle bağdaştırıldı.

Ucundan ısırılmış bir elma şeklindeki logo, bilgisayar teknolojisinin babasına bir saygı duruşuydu. Onun ölümüne ses çıkarmayan dünyaya, büyük ustayı hatırlatmak için yapılan bir güzellemeydi. Gökkuşağı rengi de Turing’in yaşam tarzına, cinsel tercihine atıfta bulunuyordu. Zaten “1984” temalı meşhur reklamında açıkça faşizme karşı bir duruş sergileyen şirketin bu tavrı şaşırtıcı değildi. Bu kanaat, dilden dile dolaşarak kabul gördü. Oysa ne Apple ne de logonun çizeri bunun Turing’e saygı duruşu için yapılan bir girişim olduğunu kabul etti. Ama tarihin tuhaf seyri elma logosu efsanesini bugün bize tekrar hatırlatıyor.
 

Gökkuşaklı logo altında eşcinsel bir CEO

Apple’ı uzun yıllar hem bir sanatçının kalbi hem de bir mühendisin zekasıyla yöneten Steve Jobs’un yönetimden ayrılmasının ardından, yerine en güvendiği adamı Tim Cook CEO olarak atandı.

Cook, Amerika’da “dünyanın en önemli eşcinseli” olarak tanınıyor. Her ne kadar kulağa ayrımcı bir söylem gibi gelse de Cook için bu tanım ABD’de olumsuz anlamda kullanılmıyor. 60 yıl önce eşcinsellere reva görülen hormon tedavisi ya da hapis cezası düşünüldüğünde Cook’un bugün Apple’ın başına gelmiş olması önemli.

Apple logosuna atfedilen hikâye bir şehir efsanesi olabilir. Ancak tarihin tuhaf seyri, 20. yüzyılın en büyük dehalarından biri olan Turing’e yapılanları hatırlamak için belki de gökkuşaklı logonun altına Cook’un atanmasını şart koştu.