'Rakamlar gerçekçi değil'

Türkiye Yayıncılar Birliği’nin, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürlüğü’nden edindiği bilgiler ışığında hazırladığı “Türkiye Okuma Verileri” dün kamuoyuyla paylaşıldı. Söz konusu verilere göre, 2012 yılında, Türkiye’de kişi başına 6.4 kitap okundu.

Bu oran, “Türkiye’de kitap okunmuyor” iddialarına yanıt niteliği taşısa da insan sormadan edemiyor: Milli Eğitim Bakanlığı’nın okullarda dağıttığı ders kitapları ile Kuranıkerim yayınlarını da kapsayan bu veriler, Türkiye’yi “okuma oranları” açısından nereye taşıyor?

Kitabın okullarda giderek müstehcen bir hal aldığı, davalarda suç unsuru olarak kullanıldığı ve hatta bizzat kitaba dava açıldığı bir ortamda, sözü edilen okuma oranları gerçeği ne kadar yansıtıyor? Bu soruyu, önde gelen ve birbirinden farklı kitlelere hitap eden yayınevlerine yönelttik.

Sel Yayınları Genel Yayın Yönetmeni İrfan Sancı, “Türkiye’de yetkililer her zaman, istatistiki rakamlarla bir sorunu ortaya çıkarmak için değil, örtmek için başvururlar” diye söze başlıyor: “Kişi başına 6.4 kitap düşüyor açıklaması da bunun bir örneği. Bu işsizlik oranlarında da, kişi başına düşen gelir oranlarında da böyle. Oysa ders kitaplarını dışarda tutarsak -çünkü burada rakamı yükselten asıl olarak okurun satın aldığı değil, dağıtılan kitaplar- Türkiye’de kişi başına düşen kitap sayısı bir bile değil.”

Sancı, son dönemde yaşanan sansür olaylarını ise şöyle yorumluyor: “Tüm kültür yayıncıları gibi biz de okuyacağı kitabı bilinçle seçen, yayınları takip eden bir azınlığa hitap ediyoruz. Bazı çok satan kitaplarımız bu gerçeği değiştirmez. Kitapların hâlâ müstehcenlik-sansür bağlamında gündeme getirilmesi tabii ki okuru da yayıncısını da olumsuz yönde etkiliyor. ‘Fareler ve İnsanlar’ örneğinde de olduğu gibi, bu durumun öğretmenler üzerinde baskı oluşturacağını düşünüyoruz.”

‘Okuma değil, üretim oranları’

Can Yayınları Genel Müdürü Can Öz, raporun Türkiye’deki okuma oranlarına değil, üretim oranlarına dair bir fikir verebileceğini belirtiyor: “Bu, doğrudan üretim rakamları, bunun okumaya nasıl yansıdığına bakmak için çok daha kapsamlı bir araştırma gerekiyor. Bu rakamlardan yola çıkıp Türkiye’deki okuma oranlarını değerlendirmeye alıştık ama bu çok yanlış. Çünkü burada kişi başına 6.4 kitap ‘düşüyor’ deniyor, ‘okunuyor’ denmiyor.”

‘Okuma notu hâlâ kırık’

Günışığı Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Mine Soysal, “Eskiye oranla iyileşmeyi müjdeleyen bu sayısal verilerin içinde ders kitaplarının da bulunması, tabloyu olumsuz yönde etkiliyor” diyerek, şöyle devam ediyor: “Okuma oranlarını tüm dünyada asıl belirleyen kültür kitaplarıdır. Yani insanın kendi iradesiyle, kendi beğenisiyle yaptığı okumalar sayılmalıdır. Bu anlamda ülkemizin okuma notu ne yazık ki hâlâ kırık. Edebiyat kitaplarına, hele çağdaş edebiyat kitaplarına ulaşmanın, edinmenin önünde ciddi engeller var.”

Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Metin Celal ise bambaşka bir konuya dikkat çekiyor. 2012’de kitap adetlerinde yüzde 3 oranında bir düşüş olduğunu belirterek “Nisandan beri bir durgunluk gözüküyordu. Ümit ediyoruz ki kötüye bir işaret olmasın” ifadelerini kullanıyor.

 

Oranlar geçen yıldan daha düşük

Türkiye Yayıncılar Birliği’nin yayımladığı verilere göre Türkiye’de 2012 yılında 42 bin 626 çeşit (başlık) kitap yayımlandı. 2012’de toplam -MEB tarafından okullara ücretsiz dağıtılan ders kitapları dahil- 480 milyon 257 bin 824 adet kitap üretildi. Bu kitaplar için 293 milyon 257 bin 824 adet bandrol satın alındı. Milli Eğitim Bakanlığı da 2012 yılında ilk ve ortaöğretim öğrencilerine 187 milyon ücretsiz ders kitabı dağıttı. Bu durumda, 2012 yılında kişi başına 6.4 kitap düşmekte. 2012 yılında üretilen 42 bin 626 başlık kitabın konularına göre dağılımı şöyle: Genel konular 452 başlık, felsefe ve psikoloji 1137 başlık, din 2 bin 726 başlık, toplum bilimleri 14 bin 342 başlık, dil ve dil bilim 504 başlık, doğa bilimleri ve matematik 461 başlık, teknoloji ve uygulamalı bilimler 1954 başlık, güzel sanatlar 1270 başlık, edebiyat 15 bin 34 başlık, coğrafya ve tarih 2 bin 664 başlık, konusu belirtilmemiş 2 bin 82 başlık. Geçmiş yıllara bakıldığında yayımlanan başlık adedinde gözlenen düzenli artışın 2012 yılında, yüzde 2’lik düşüşe geçtiği gözleniyor. Aynı şekilde, üretilen toplam kitap sayılarına bakıldığında da 2012 yılında yüzde 3’lük bir düşüş söz konusu.