Rusya, AB-Ukrayna anlaşmasına tepki gösteriyor

Rus liderler, Brüksel ve Kiev arasındaki Sovyetler Birliği döneminden kalma boru hatlarını modernleştirme anlaşmasına tepki gösteriyor.

Rusya Devlet başkanı Dimitriy Medvedev, bugün Güvenlik Konseyi toplantısında yaptığı açıklamada, AB'nin Ukrayna ile yaptığı anlaşmanın bir çok soru işaretini de beraberinde getirdiğini söyledi.

Medvedev'in açıklamasının ardından söz alan Başbakan Vladimir Putin de Avrupa Birliği (AB) ve Ukrayna'nın söz konusu anlaşmayı Rusya'ya danışmadan yaptığını belirtti.

Putin, burada en önemli konunun gönderilecek gazın miktarı olduğunu ifade ederek, "Bu gaz da sadece Rusya topraklarından gelebilir, ama kimse bu konuyu bizimle görüşmedi" dedi.

Vladimir Putin, konu çözüme kavuşturuluncaya dek Ukrayna Başbakanı Yulya Timoşenko'nun Rusya ziyaretinin ertelenmesi önerisinde bulundu.

Bu arada, Timoşenko'nun gelecek hafta yapmayı planladığı ziyarette Rusya'dan almak istediği 5 milyar dolarlık kredinin bir an önce verilmesi için Moskova'yı zorlaması beklenirken, bu son gelişmenin söz konusu kredinin de geleceğini tehlikeye atacağı ifade ediliyor.

Yulya Timoşenko, dün Kiev'de yaptığı açıklamada, AB ile yapılan enerji anlaşmasında Rusya'nın devre dışı bırakılmadığı konusunda Moskova'yı ikna etmeye çalışarak, "Eğer ortak açıklamaya yakından bakarsanız, anlaşmanın yatırım sürecindeki tüm katılımcılara açık olduğunu görürsünüz. Eğer Rusya Federasyonu veya Gazprom bu süreçte yatırım yapmak veya hattın yeniden inşa ve modernizasyonuna Rus şirketlerini aracısız katmak isterse buna kesinlikle olumlu yaklaşırız" demişti.

Timoşenko, Ukrayna'nın 37 bin 600 kilometre uzunluğundaki boru hatlarının, 73 pompalama istasyonu ve 13 yer altı gaz deposunun modernleştirilmesi çalışmaları için 5,5 milyar avroya ihtiyaç olduğunu belirterek, bunun da alternatif boru hatlarına kıyasla çok daha ucuz olduğunu dile getirmişti.

Avrupa Komisyonu, Ukrayna'daki boru hatlarının modernizasyonu için daha önce 2,5 milyar avro gerektiğini tahmin ederken, bu miktarın karşılanacağı konusunda taahhütte bulunmamıştı.

Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko ise Timoşenko'nun Rusya'dan kredi alma girişimine Moskova'ya daha fazla bağımlı kalacakları ve NATO üyeliğinden uzaklaşabilecekleri gerekçesiyle karşı çıkıyor.

Yuşçenko ve taraftarları, Rusya'yı ülkedeki boru hatlarının kontrolünü ele geçirmekle suçluyor.

Kiev'de bulunan Razumkov Merkezi'nin açıklamasında, Ukrayna-AB anlaşmasının Rusya'nın uluslararası bir konsorsiyum aracılığıyla Ukrayna'daki boru hatlarında hisse alma ümidini sona erdirdiğini savunarak, "Bundan rahatsız oldular. Çünkü, bu deklarasyon Ukrayna'nın, Rusya'nın katılımı olmadan Avrupa ile doğrudan görüşme izni veriyor" ifadesi kullanıldı.

Yuşçenko'nun Enerji danışmanı Bohdan Sokolovskiy de dün yaptığı açıklamada, Rusya'nın diğer yatırımcılarla birlikte Ukrayna'daki boru hatlarının modernizasyonu çalışmalarına katılabileceğini, ancak Ukrayna'nın boru hatlarının kontrolünü kimseye vermeyeceğini vurgulamıştı. Sokolovskiy, Rusya'nın istediği uluslararası konsorsiyum oluşturulmasının Ukrayna yasalarının ihlali anlamına geleceğini kaydetmişti.

Moskova, Ukrayna'dan geçen boru hatlarına bağımlılığını azaltmak için Karadeniz'in altından Bulgaristan'a bağlanacak Güney Akım ve Baltık Denizi altından Avrupa'ya bağlanacak Kuzey Akım boru hatları için AB'yi ikna etmeye çalışıyor.

Rusya, özellikle ocak ayında Ukrayna ile gaz fiyatları konusunda ve geçmiş döneme ait borç konusunda yaşanan anlaşmazlığın ardından, AB'nin Ukrayna'ya bağımlılığını azaltacak yeni boru hatlarına ihtiyaç olduğu argümanını işlemişti.

Analistler, Ukrayna'daki boru hatlarının AB desteğiyle modernleştirilmesi ve kapasitelerinin artırılması halinde Rusya'nın bu argümanının geçersiz kalabileceğini belirterek, "Eğer Ukrayna'nın transit kapasitesi artırılırsa alternatif boru hatlarının kurulmasına gerek kalmayacak" görüşünü savunuyor.

Son anlaşmazlığın nedeni

Rusya, Avrupa Birliği (AB) yetkilerinin pazartesi günü Ukrayna'nın kapasitesini artırmak için gaz boru hatlarının modernizasyonuyla ilgili planını memnuniyetle karşıladıklarını açıklaması üzerine, bu konudaki görüşmelere dahil edilmemesinden duyduğu rahatsızlığı dile getirdi.

Putin, AB ile ilişkileri gözden geçirmeye değinirken, Rus yetkililer de Rusya'nın çıkarlarının göz ardı edilmesi halinde gaz nakli konusunda aksaklıklar yaşanabileceği uyarısında bulundu.

Ne kadar Rus gazı gidiyor?

Moskova ve Kiev arasında ocak ayında yapılan anlaşmaya göre, Gazprom bu yıl Ukrayna'daki boru hatlarından Avrupa'ya 120 milyar metreküp gaz gönderecek.

Anlaşmada, Gazprom Ukrayna'nın bu yıl kendi ihtiyacı için 40 milyar metreküp gaz alacağını belirtirken, Ukrayna ise bu yıl kullanacağı 56 milyar metreküplük gaz için

Rusya'dan sadece 33 milyar metreküp gaza ihtiyacı olduğunu açıklamıştı.
Ukrayna, geçen yıl kendi ihtiyacı için Rusya'dan 49 milyar metreküp gazı 8,6 milyar dolara satın almıştı.

Rusya ne istiyor?

Rus Gazprom, Ukrayna'daki boru hatlarının modernizasyonunda yer almak istediğini ve boru hatlarının yönetiminde rol alması halinde de Avrupa'ya gaz akışının daha güvenli olacağını açıklamıştı.

Ukrayna, boru hatlarının stratejik varlıkları olduğunu belirterek Rusya-Ukrayna konsorsiyumunun boru hatlarını işletmesi önerisini kabul etmemişti.

Kiev'deki uzmanlar, Gazprom'un diğer transit ülkelerde olduğu gibi Ukrayna'daki boru hatlarının da stratejik kontrolünü elde etmek istediğini savunuyor.

Ukrayna, bir kaç yıl önce kabul ettiği yasayla boru hatlarının özelleştirilmesini ve satışını yasaklamıştı.

Ukrayna gaz için ne kadar ödüyor?

Rus Gazprom ve Ukrayna Naftogaz arasında ocak ayında imzalanan anlaşmaya göre, Ukrayna Rus gazı için Avrupa fiyatlarının yüzde 20 altında ödeme yapacak. Bu da 2009'un ilk çeyreğinde Ukrayna'nın bin metreküp gaz için 360 dolar ödemesi anlamına geliyor.

Fiyat bu yıl içinde 3 ayda bir değişecek ve 2010 yılında Avrupa fiyatları seviyesine gelecek. Ukraynalı yetkililerin hesaplamalarına göre, bin metreküp gazın fiyatı bu yılın ikinci çeyreğinde 270, üçüncü çeyreğinde 219 ve son çeyreğinde de 162 dolara gelecek.

Transit anlaşmasına göre de Gazprom, Ukrayna'ya bin metreküp gazın 100 kilometrelik geçişi için 1,70 dolar ödeyecek. Transit ücreti 1 ocak 2010 tarihinden itibaren piyasaya seviyesine yükselecek ve genel Avrupa hesaplaması baz alınacak.

Naftogaz, gaz ödemeleri konusunda bir sorun olmadığını belirtirken, Rusya-Ukrayna gaz ticaretinde yıllarca aracılık yapan RosUkrEnergo firması Ukrayna'daki ekonomik sorunlar yüzünden iki ülke arasında ödeme konusunda yeni bir anlaşmazlığın ortaya çıkabileceğini öne sürüyor. Şirket, Naftogaz'ın, Rusya'nın istediği yüksek miktardaki parayı karşılamak için sıkıntı yaşamasının kaçınılmaz olacağını savunuyor.

İsviçre merkezli RosUkrEnergo şirketinin ortakları arasında Gazprom'un yanı sıra Ukraynalı iki iş adamı bulunuyor.