Savaş sonrası bile böylesi görülmedi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), GSYH I. Dönem (Ocak, Şubat, Mart) 2009 sonuçlarını açıkladı. Ekonomi yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13.8 küçüldü.
 

Savaşlar ardından kurulan Cumhuriyette bile görülmedi

Türkiye 1945 yılında gördüğü yüzde 15.3'lük küçülmeden sonraki en yüksek küçülmeyi bu dönemde yaşamış oldu. 1939-1945 yıllarını kapsayan İkinci Dünya Savaşı'ndan ekonomik anlamda çok ağır etkilenen Türkiye 1941'de yüzde 10.3 küçülürken, 1945'te tarihinin halen ulaşılamamış en yüksek küçülme oranını görmüştü. Türkiye 2009 ilk çeyrekte yüzde 13.8 küçülürken, bu orana yakın en yüksek küçülme yüzde 13 ile 1927 yılında görülmüştü. Böylece Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı ve 1929 dünya ekonomik krizini atlatan genç Türkiye Cumhuriyeti'nin bile görmediği küçülme mevcut krizde ortaya çıktı. Yılın ilk çeyreğinde görülen çift haneli bu küçülme 1932 yılında yaşanan yüzde 10.7'lik küçülme ile birlikte Cumhuriyet tarihinin beş kez yaşanan çift haneli küçülmesinden biri oldu.
 

Türkiye artık teknik olarak resesyonda

Türkiye ekonomisi 2009 yılının son çeyreğinde de yüzde 6.2 küçülmüştü. Böylece iki dönem üstüste küçülme yaşayan Türkiye ekonomisi, Avrupa'da kabul edildiği biçimiyle teknik olarak resesyona girmiş oldu.

Ekonomi 2001 krizinin ardından yıllık bazda yüzde 5.7 küçüldükten sonra 2008 son çeyreğe kadar kesintisiz olarak büyümeye devam etmişti. 2008 ilk çeyrekte yüzde 7.3, ikinci çeyrekte yüzde 2.8, üçüncü çeyrekte yüzde 1.2 büyüyen ekonomi, bu büyümede gerileme trendinin ardından son çeyreği yüzde 6.2 küçülme ile kapatmış, 2008'da yıllık büyüme de yüzde 1.1'de kalmıştı.
 

Dolar bazında cari fiyatlarla küçülme yüzde 29

2009 ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine sabit fiyatlarla yüzde 13.8 küçülen GSYH 24 milyar 518 milyon TL'den 21 milyar 145 milyon TL'ye indi.

Üretenler küçüldü, paradan para kazananlar büyüdü

Sabit fiyatlarla GSYH toplamda yüzde 13.8 küçülme görürken, toptan ve perakende ticaret yüzde 25.4, imalat sanayii yüzde 18.5 küçüldü. İnşaat yüzde 18.9, tarım yüzde 3 küçülme yaşadı. Üretim yapanlar çöküş yaşarken, mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde yüzde 10.8, dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde yüzde 10.7 büyüme gerçekleşti.

Madencilikte yüzde 13, ulaştırma ve haberleşmede yüzde 17.6, elektrik, gaz, su üretim ve dağıtımında yüzde 6.1 küçülme görüldü. Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri yüzde 2.8, eviçi personel çalıştıran hanehalkları yüzde 1.4, eğitim yüzde 0.2 küçülme yaşadı. Sektörler GSYH'si toplamda yüzde 11.5 küçülürken, vergi-sübvansiyon kaynaklı GSYH yüzde 21.2 azaldı.

İktisadi faaliyet kollarına göre sabit fiyatlarla GSYH gelişme hızlarına bakıldığında üretim yapanlar çöküş yaşarken, mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde yüzde 10.8, dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde yüzde 10.7 büyüme gerçekleşti.

Konut sahipliği yüzde 4.5 oteller ve lokantalar yüzde 2.8, balıkçılık yüzde 2, kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik yüzde 0.9 büyüme yaşadı. Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ile sağlık işleri ve sosyal hizmetlerde ise GSYH sabit fiyatlarla aynı kalarak değişim göstermedi.

Sabit fiyatlarla yaşanan bu GSYH gelişmelerinin sonucunda, GSYH içinde sektör payları imalat sanayiinde yüzde 25.9'dan yüzde 24.4'e, toptan ve perakende ticarette yüzde 14'ten yüzde 12.1'e, ulaştırma ve haberleşmede yüzde 15.3'ten yüzde 14.6'ya, inşaatta yüzde 6.1'den yüzde 5.7'ye geriledi. Tarımda yüzde 4.1'den yüzde 4.6'ya, mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde yüzde 10.2'den yüzde 13.2'ye, dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetlerinde yüzde 6.4'ten yüzde 8.2'ye çıkış görüldü.
 

Cari fiyatlarla sektörler GSYH'si sabit kaldı

Cari fiyatlarla GSYH, imalat sanayiinde yüzde 11.3 azalarak 32 milyar 962 milyon TL, toptan ve perakende ticarette yüzde 19 azalarak 21 milyar 949 milyon TL, ulaştırma ve haberleşmede yüzde 8 küçülerek 26 milyar 683 milyon TL, inşaatta yüzde 11 azalarak9 milyar 511 milyon TL, tarımda yüzde 3.9 azalarak 7 milyar 688 milyon TL'ye geriledi.
Cari fiyatlarla en yüksek büyümeyi yüzde 47.2 ile 5 milyar 315 milyon TL'ye çıkan dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri gösterdi. Elektrik, gaz, su üretim ve dağıtımı yüzde 43.2 artışla 6 milyar 7 milyon TL, mali aracı kuruluşların faaliyetleri yüzde 35.1 artışla 10 milyar 178 milyon TL GSYH yarattı. Sektörler toplamı değişim göstermeyerek 192 milyar 222 milyon TL GSYH yarattı. 

Makine-teçhizat alımları yüzde 40 azaldı

Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 5.7 artarak 29 milyar 495 milyon TL'ye, maaş-ücretler yüzde 0.9 artarak 19 milyar 108 milyon TL'ye çıktı. Devlette mal ve hizmet alımları yüzde 12.3 artarak 10 milyar 387 milyon TL'ye çıktı. Harcamalar yöntemi ve cari fiyatlarla kamu sektörü GSYH'si yüzde 24.6 büyüme ile 7 milyar 662 milyon TL'ye, kamu sektörünün makine-teçhizat alımları yüzde 26.4 artarak 661 milyon TL'ye çıktı.

Kamunun inşaat işlerinde harcamalar yöntemi ve cari fiyatlarla GSYH yüzde 24.4 artarak 7 milyar 2 milyon TL olurken, özel sektör yüzde 35.8 küçülme ile 32 milyar 460 milyon TL'ye geriledi. Özel sektörün makine-teçhizat alımları yüzde 39.4 azalarak 20 milyar 232 milyon TL'ye düştü.

Özel sektörde inşaat yüzde 28.8 küçülme ile 12 milyar 228 milyon TL'ye indi. Mal ve hizmet ihracatı yüzde 11.3 azalarak 51 milyar 495 milyon TL, mal ve hizmet ithalatı yüzde 31.9 azalarak 50 milyar 986 milyon TL'ye indi.
 

Gıda, içki ve tütüne 43 milyar TL harcadık

Hanehalklarının cari fiyatlarla yurtiçi tüketimine bakıldığında, 162 milyar 614 milyon TL'den 160 milyar 759 milyon TL'ye gerileyen tüketimin en büyük kalemini gıda, tütün ve içti oluşturdu. Geçen yılın ilk çeyreğine kıyasla gıda, içki ve tütün harcamaları 42 milyar 72 milyon TL'den 42 milyar 930 milyon TL'ye çıktı.

Konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar için yapılan harcamalar 33 milyar 903 milyon TL'den 39 milyar 329 milyon TL'ye yükseldi. Ulaştırma ve haberleşme harcamaları 27 milyar 334 milyon TL'den 22 milyar 905 milyon TL'ye geriledi.
 

Giyim, mobilya ve eğlenceden kıstık

Mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri tüketimi 13 milyar 589 milyon TL'den 11 milyar 624 milyon TL'ye indi. Çeşitli mal ve hizmetler için yapılan tüketim 11 milyar 516 milyon TL'den 10 milyar 525 milyon TL'ye indi.

Giyim ve ayakkabı harcamaları 9 milyar 699 milyon TL'den 8 milyar 637 milyon TL'ye geriledi.

Lokanta ve otellerde yapılan harcamalar 7 milyar 732 milyon TL'den 8 milyar 516 milyon TL'ye yükseldi. Hanehalklarının sağlık harcamaları 7 milyar 72 milyon TL'den 7 milyar 192 milyon TL'ye çıktı. Eğlence ve kültür harcamaları 6 milyar 651 milyon TL'den 6 milyar 6 milyon TL'ye geriledi. Eğitim harcamaları 3 milyar 46 milyon TL'den 3 milyar 96 milyon TL'ye yükseldi.