Shakespeare’e çağdaş yorum

İstanbul Tiyatro Festivali William Shakespeare’in 450. doğum yılında Propeller Theater Company’yi ağırlıyor. 1990’lı yıllarda, erkek oyunculardan oluşan bir kadroyla kurulan ve sadece Shakespeare oyunlarını sahneleyen bir tiyatro Propeller. British Council’ın işbirliğiyle, ilk kez İstanbul’a gelen topluluk festivalde Shakespeare’in “Bir Yaz Gecesi Rüyası” ve “Yanlışlıklar Komedyası” oyunlarını sahneliyor. Her iki oyunu da topluluğun aynı zamanda sanat yönetmeni olan, festivalin üçüncü Onur Ödülü’nü alan Edward Hall sahneye koyuyor.
“Bir Yaz Gecesi Rüyası”nda Puck’u, “Yanlışlıklar Komedyası”nda ise Efesli Antifolus’u canlandıran, Hall’un baş oyuncularından Joseph Chance ile oyunlar üzerine konuştuk. Propeller tiyatrosunda çok iyi bir kadroya sahip olduklarını söyleyen Chance’in, Hall ile ilk çalışması Shakespeare’in “Onikinci Gece” ve “Hırçın Kız” oyunları olmuş.
“Bir Yaz Gecesi Rüyası”nda kraliyet düğünleri öncesinde birbirlerine âşık iki insanın hikâyesi anlatılıyor. Puck, oyunu başlatan ve bitiren bir karakter. Periler dünyasında, Atina’da ve ormanda gezinen, perilerin kralı ve kraliçesi, ormandaki âşıklar ve tamircilere kadar bütün karakterler ile iletişimi olan yaramaz bir peri. Chance, “Puck’un karanlık bir tarafı var. Kontrol edilemez ve asi, bunun bir kısmı Kral Oberon’un onu kontrol altında tutmaya çalışmasına ve Puck’ta kendinden bir parça görmesine dayanıyor. Kural tanımayan bir prens, kontrol edilemeyen bir oğul gibi, belki de kontrol etmek istemediği... Bir erkeğin Puck gibi bir karakteri canlandırması biraz hayal gücünü zorlamak, ama oyuncuların ve seyircilerin hoşlandığı bir durum” diyor.
Puck’un kullandığı dil oyundaki diğer karakterlerden farklı. Aynı zamanda ölümsüz gücü ile neredeyse masum bir karakter. Ölülerle ve hayaletlerle konuşuyor ama aynı zamanda ölümü anlayamıyor. Bu açıdan Puck, Shakespeare’in en büyüleyici karakterlerinden biri. İşte tüm bu zıtlıklar karakterini canlandırma Chance’in deyimiyle “çok eğlenceli”.
“Yanlışlıklar Komedyası”nda birbirini hiç görmemiş ikiz kardeşlerin karşılaşma hikâyesi anlatılıyor. Chance’in canlandırdığı Efesli Antifolus, paranın dünyasında yaşayan bir adam, güç ve statü için uğraşıyor. Efes’te kendi yolunu bulmaya uğraşan bir yetim aslında.
Chance, “Antifolus ailesiz, parasız sadece bir adı, karakteri ve güvendiği çok çekmiş uşağı Dromio var. İşler ters gittiğinde bütün olay Dromio’nun üstüne kalıyor. Oyunda Antifolus çok sinirlenen ve şiddet kullanan bir karakter. İlk bakışta Puck’tan oldukça farklı bir karakter gibi gözüküyor ama benzer yanları çok. Aldatmaca ve para dolu zor bir dünyada büyümüş, sadece ayakta kalmakla yetinmeyip kendine bir isim de yapmış. Dük Solinus için savaşarak onun desteğini kazanmış, dük etkileyici Adriana ile evli. Ancak kıskançlık ve statü hırsı ilişkilerini olumsuz yönden etkiliyor ve kırılma noktasına kadar geliyor. İkiz kardeşi Sirakuzalı Antifolusla karıştırılınca her şey ters gitmeye başlıyor” diye anlatıyor.
Change, Shakespeare’in kullandığı fikrin basit ve eski ama aynı zamanda da komik olduğunu söylüyor.
Hall her iki oyunu da çağdaş bir yorumla sahneliyor. Günümüze daha yakın bir dille metnin özüne sadık kalarak. Hall’un Shakespeare’e yaklaşımı üç aşamalı olmuş. Yönetmen için dil Shakespeare için ilk durak diyor Chance ve ekliyor: “Hall’un yorumsal seçimlerdeki akıcılığı beni büyülüyor. Fikir ayrılıklarını seviyor ve zıt uçların birbirleriyle buluşmasıyla ilgileniyor. Sadece harika karakter değişimleri ve çatışmalar yaratmakla kalmıyor aynı zamanda hikâye son derece hızlı, komik, şiddetli veya sevgi dolu olabiliyor. Oyuna bu yaklaşımına rağmen Hall, oyuncuların oyuna katkıları ile de çok ilgili.”
Oyunda kullanılan müziklerin hepsi oyuncular tarafından seçiliyor ve bazen de oyuncular tarafından besteleniyor. Eğer bir oyuncunun başka bir yeteneği varsa onu da kullanmayı tercih ediyormuş Hall. Her iki oyunda sahnelenenler zorlu süreçlerin, provaların bir eseri. Chance, “Çok şey deniyoruz, çok şeyden vazgeçiyoruz ama en sonunda birlikte bir fikre karar veriyor” diyor.
(“Bir yaz Gecesi Rüyası”, bugün ve cumartesi saat 20.30’da, “Yanlışlıklar Komedyası” ise yarın 20.30, cumartesi ise 15.30’da Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde sahnelenecek.)